Çocuk kendisi için var olmalıdır, öncelikle kendine yaramalı, yaşı büyüdükçe kendi seçimleri doğrultusunda gelişmelidir

İnsan evladı, gözünü dünyaya, bilincini varlığa açtığından beri, genelde ben-merkezci olagelmiştir. İnsan, uzun yıllar Dünya’nın evrenin merkezinde olduğunu zannetmiş, kendisini de Dünya’nın ortasına yerleştirerek canlı cansız her şeyin kendi emrinde olduğuna inanmıştır. Bu tavrın bir uzantısı olarak da, yakın zamanlara kadar anne babalar ve yetişkinler çocukların kendi esenlikleri için ortaya çıktığı görüşünü benimsemişlerdir. Bu doğru mu?

Çocuk Ne İşe Yarar?

Ülkemizde ve dünyada çocukların işlevlerinin ne olduğu konusunda, kimi doğru, kimi yanlış birtakım düşünceler vardır. Şöyle:

Çocuk ailesine ekonomik katkı sağlar: Bir dönem Batı’da, bizde ise geçmişte ve kısmen günümüzde çocuk bir iş gücü olarak algılanmış, mecbur kalmadan okula gönderilmemiş, çalışan bir eleman olması tercih edilmiştir.

Erkek çocuk ailesinin bekasını sağlar: Eski çağlardan bu yana baba ocağını tüttürmek erkek çocuklara yüklenen önemli bir görev olmuştur. Özellikle bir dönem kırsal kesimde oğul sahibi olmak tarlada, kavgada büyük bir güç sayılmıştır. Anadolu’da hâlâ şöyle denir: “Bir köyde barınmak istiyorsan dört oğlun olmalı; ikisi deli, ikisi akıllı olmalı”. Bu sözün anlamı, delilerin etrafı sindirmesi, akıllıların ise işleri yürütmesidir. (Söz konusu 2+2 mantığını tarihte bekaya önem veren siyasi partiler de kullanmışlardır.)

Erkek çocuk devletin bekasını, kız çocuk ailenin konforunu sağlar: Tarih boyunca krallar ve padişahlar savaşta kullanabilecekleri erkek gücüne ihtiyaç duymuşlar, aileyi övmüşler, kadınların çok çocuk doğurmasını istemişlerdir. Bu arada kız çocuklar ise nice anne baba tarafından şimdinin ve geleceğin bir konfor aracı olarak görülmüştür. Kız çocuklardan, öncelikle ev işlerinde annelerine yardım etmeleri istenir. Kızı olanlara üzülmesin diye, “Kız iyidir, yaşlılığında sana sahip çıkar” derler. Yani bir anlamda, “Eğer kızın varsa, yaşlılıkta hastabakıcın hazır” demek isterler. En iyi ihtimalle yetişkinler çocukları evi şenlendirecek küçük maskaralar olarak görürler.

Yukarıda çocuklara atfedilen üç işlev, çocuğa değer vermeyen, sadece anne babaların ve yöneticilerin kendilerini düşündükleri bir bakış tarzının ürünüdür. Oysa bir çocuk, doğmadan kendisine roller biçilmiş bir görevli olarak algılanmamalıdır; çocuk kendisi için var olmalıdır, öncelikle kendine yaramalı, yaşı büyüdükçe kendi seçimleri doğrultusunda gelişmelidir.

Kağıtçıbaşının Araştırması

Prof. Dr. Çiğdem Kağıtçıbaşı’nın çocuğun değeri konusunda yaptığı ve kitaplaştırdığı bir araştırması var. Burada özetle, ülkemizde çocuğa atfedilen değerler arasında ekonomik ve psikolojik değerlerin öne çıktığı görülmektedir. Çocuk, her kesimde sevilmektedir, ancak bazı sosyo-ekonomik düzeylerde aileye maddî katkı sağlayan bir iş gücü olarak görülmektedir. Araştırmanın ardından bu durum, çocuğa yalnızca ‘O olduğu için’ değer veren bir bakış tarzına doğru evriliyordu, ancak ülkemizde son yıllarda ortaya çıkan, ekonomik sıkıntılar ve gelecek kaygısı, kanımca bu gelişmeyi ketledi.

Cumhuriyet ve Çocuk

Cumhuriyetimiz, pozitif bilime, tüm yurttaşlarına, kadınlara, özellikle çocuklara saygı duyan, değer veren bir idare şeklidir. Dünyadaki ilk çocuk bayramı, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu tarafından ortaya atılmıştır ve bir kız çocuğunun elinden tutup toplum içinde gururla dolaşan ilk devlet başkanı da bu kişidir. Küçük Ülkü, yeni kurulan bir devlette çocuklara verilen değerin simgeleşmiş haliydi. İçinde bulunduğumuz 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı Haftasında ve gelecekteki 23 Nisan’larda bu ülkenin çocukları, 23 Nisan’ı ve Atatürk’ü unutmayacaklardır. Çünkü, çocuklarına değer vermeyen toplumlar egemenliklerini ve geleceğe kalma ihtimallerini kaybederler.