Çocuk, çeşitli nedenlerle yalan söylemeye başladığında paniğe kapılmadan sadece inanmadığımızı, kızmadan, alay etmeden, espriyle ifade etmemiz yeterlidir. 

Gerçeği sakladığımızda veya değiştirerek söylediğimizde yalan söylemiş oluruz. Biz yetişkinler çocuklara yalan söylemelerinin ayıp olduğunu anlatmaya çalışırız ancak bizler evlerde, sokaklarda ve medyada sürekli yalan söyleriz, yalan söyleme konusunda çocuklara model oluruz. Yalan söylemek öğrenilen bir şeydir, nasıl öğrenildiğine bakalım. 

YALANI ÖĞRENMEK

Hiçbir toplum yalan söyleme konusunda formel eğitim vermez. Çocuklar doğaları itibariyle doğuştan dürüsttürler, ilk önce aile büyüklerinden yalanı öğrenirler, büyüdüklerinde çevrelerine bakarak yalan söyleme tekniklerini geliştirirler ve farkında olmadan kendi çocuklarına da yalan söyleme konusunda model olurlar. Sonuçta yalanla ilgili bir kısır döngü vardır. 

Çocuklar dört yaşlarına kadar yalan söylemezler çünkü yalan söylemek için kısmen de olsa gerçeği kavramak ve onu değiştirmeye çalışmak gereklidir. Çocuk beş yaşlarından itibaren çeşitli nedenlerle yalan söylemeye başladığında paniğe kapılmadan sadece inanmadığımızı, kızmadan, alay etmeden, espriyle ifade etmemiz yeterlidir. Çoğunlukla çocuklar bir şey elde etmek için değil inandıkları için yalan söylerler. Örneğin “Ben çok güçlüyüm, fili bile yenerim” derler. Bu durumda beş, altı yaşındaki bir çocuğa “Yalan söyleme” demek yanlıştır. Yalan söylemenin yanlış olduğunu, suçlayıcı olmayan bir üslupla yedi, sekiz yaşlarından itibaren söyleyebiliriz. Bu söylem çocuğun kazanması gereken bir bilgidir. Sekiz yaşından sonra çocuğun yalanları karşısında sessiz kalırsak veya güzel yalan söylüyor diye gururlanırsak geleceğin yalancısını yetirtirmiş oluruz. Dürüstlük uyarısı yedi, sekiz yaşından itibaren yapılmalıdır. 

ÇOCUKLAR NİÇİN YALAN SÖYLER?  

1- Çocuklar küçük yaşlarda kurdukları hayalleri gerçekmiş gibi anlatabilirler. Bu yalan sayılmaz.  

2- Çocuklar yalan söyleyen büyüklerini örnek alırlar. Sabah babasını işe bırakmayan çocuğa babası, “Sana bakkaldan sakız alıp hemen geleceğim” derse ve akşam sakız almadan gelirse veya oyuncakçıya diyerek onu iğneciye götürürse bu ve benzeri anılar çocuğa yalan söylenen bir dünyada yaşadığı fikrini verir. 

3- Çocuk kendisini zayıf hissettiğinde arkadaşlarına kendisini güçlü gösterecek yalanlar söyleyebilir. Bu durumda çocukla onun kendisini güçlü hissedebileceği oyunlar oynamak gereklidir. 

4- Çocuk anne babasının ilgisini çekmek için yalan söyleyebilir. Bunu hisseden anne babanın çocuğuna daha fazla zaman ayırması gerekir. (Okuldaki veya evdeki her disiplinsizlik sorunu aslında bir imdat çağrısıdır.)

5- Aşırı tepki gören, cezalandırılan çocuklar ve ergenler korunmak, özgür olabilmek için yalan söyleyebilirler. 

ÇOCUKLARA YALAN SÖYLEMEK

Yetişkinler çocuklara sıklıkla yalan söylerler. Bunun iki temel nedeni vardır. Birincisi, “Çocuklara onların iyiliği için küçük beyaz yalanlar söylenebilir” şeklindeki temelsiz inançtır. Çocuklara hiçbir konuda hiçbir şekilde yalan söylememek gerekir. Ölüm gibi çok özel bazı konularda yalan söylenebileceğini ileri sürmek bir safsatadır. Giderek şu konuda da, bu konuda da yalan söyleyebiliriz diye diye her türlü yalanın önü açılır. 

Çocuklar ezbere bildikleri bir masal kitabını size tekrar tekrar okuturlar. Bunun nedeni dünyanın tutarlı bir yer olduğunu, bilgilerin akşamdan sabaha değişmediğini anlamak, yani dünyaya ilişkin tutarlı şemalar oluşturmaktır. Çocuğunuza yalan söylediğiniz zaman onun zihinsel şemalarını bozmuş olursunuz. Bu yüzden genel bir ilke olarak çocuklara yalan söylememeliyiz. Çocuğa, müşteriye, vatandaşa yalan söylemek güvensizlik içinde yaşayan, her an kandırılmaktan endişe eden bir toplum oluşturur.

Yetişkinlerin çocuklara yalan söylemelerinin ikinci nedeni ise gerçeği uzun uzun anlatmak yerine kısa bir yalanla işin içinden sıyrılma isteğidir. Yetişkinler yalan söyleyerek şu an için rahatlayabilirler ama çocuklar ve toplum hayat boyu sıkıntıya düşecektir.

Çocuklara yalan söylemek onları küçümsemek, onların kandırılabilir varlıklar olduklarını düşünmektir. Çocuklara yalan söylemeyi doğal kabul edenler yalan söyledikleri çocukların onurlarının kendi onurlarından düşük olduğunu düşünüyorlar demektir. Aslında yetişkinlere yalan söyleyenler de onların kandırılabilir varlıklar olduklarına, onurlarının da düşük olduğuna inanıyorlar demektir. Oysa tüm insanların onurları eşittir. Sadece roller, statüler farklıdır. Çocuğunuzun onuru da sizin onurunuza eşittir. Çocuğunuzu dövmeye, ona hakaret etmeye hakkınız yoktur, çocuğunuza yalan söylemeye de hakkınız yoktur. 

“Çocuğuma onun iyiliği için küçük beyaz yalan söyledim” dediğinizde aslında kendi iyiliğiniz için yalan söylüyorsunuz demektir. Ayrıca çocuklarına yalan söyleyenlerin yalan söyledikleri için siyasetçilere kızmaya hakları yoktur. Pekala bir siyasetçi de “Vatandaşın iyiliği için ona yalan söylüyorum” diyebilir. İyi niyetle yalan söylediğini iddia etmek, bir safsatadır, bir psikolojik savunma mekanizmasıdır.