Yıl 2007... Güney Kore’de Cumhurbaşkanlığı seçimleri... Muhafazakâr aday Lee Myung bak seçim kampanyası sırasında Büyük Kanal projesini “Çılgın” proje olarak tanıttı. Büyük Kanal Projesi Han ve Nakdong nehirlerinin birleştirilerek Kore’nin içinden 500 km. uzunluğunda bir suyolunun açılmasını öngörüyordu. Böylece Seul’den yük alan gemiler kestirmeden Busan Limanı’na inecekti!

Bilim dünyası, çevre örgütleri, sivil toplum, muhalefet ayağa kalktı... Ekonomik, ekolojik ve sosyolojik olarak vereceği zararlar ortaya kondu. Bu arada seçimler sonuçlanmış ve Lee başkanlık koltuğuna oturmuştu.

Gelen tepkiler üzerine Lee, projeyi revize etti. “Four-River Project” adıyla yeni proje sundu: Han Nehri, Geum Nehri, Nakdong Nehri ve Yeongsan Nehri’ni yeniden canlandırma projesi.

Projeyi haklı göstermek için hükümet selleri önleyeceğini, su teminini güvence altına alacağını, su kalitesini artıracağını, rekreasyon alanları oluşturacağını ve nehirleri çevreleyen bölgelerin ekonomik kalkınmasına katkıda bulunacağını savundu. Ancak bu yeni proje de muhalefete göre “örtülü kanal” projesiydi. Çünkü nehir yatağı kanala dönüştürülebilecek derinlikte taranacaktı.

Bilim insanlarının, çevre uzmanlarının, sivil kuruluşların ve muhalefetin tüm uyarılarına rağmen dönemin hükümeti yaklaşık 30 milyar doları suya, çamura, betona gömerek  projeyi gerçekleştirdi. 2011’de tamamlanan proje, bırakın su taşkınları ve kuraklığa çare olmasıyı, tam da bilim insanlarının ve muhalefetin uyardığı gibi çevresel felaketler doğurdu.

Su kalitesi dört nehirde de düştü, özellikle Nakdong en kötüsü oldu. Yaz aylarında Nakdong Nehri, “yeşil alg”lerle kaplanıyor.

Proje aynı zamanda birçok doğal bitki ve hayvan türünü tehlikeye atan temel doğal yaşam alanlarını da yok etti. Tabii bu arada projenin ekonomik boyutu da tam anlamıyla felaket oldu. Hemen hemen hiçbir şey kazandırmadığı gibi inşaat şirketleri arasındaki bölüşümler, devlet yetkililerine verilen rüşvetlerle gündeme geldi.

Denetleme Kurulu’nun raporlarında projenin yaşama geçirilme şekli de bulunuyor. Hem Altyapı ve Ulaştırma Bakanlığı’nın hem de Çevre Bakanlığı’ndan uzmanların plana itirazları kabul görmemiş. Ve projeyi onaylamaları için baskı yapılmış. Rapor, devlet işlerini keyfi olarak yürütmenin zararlarını gözler önüne seriyor.

Şimdiki Cumhurbaşkanı Moon Jae-in, 2017’de göreve başlar başlamaz proje kapsamında inşa edilen bazı barajların kapaklarını açtırdı ve devlet denetleme kurumunu bilim adamlarıyla birlikte projeyi araştırmakla görevlendirdi. Kurul 2018’de araştırmasını tamamladı ve Lee yönetimine ağır ithamlarda bulundu. Bu arada Lee Myung-bak, Mart 2018’de yolsuzluk suçlamasıyla (ama bu proje ile ilgili değil, en azından şimdilik) tutuklandı, mahkeme tarafından 15 yıla mahkûm edildi.

Güney Kore, dönemin liderinin inadı ve ihtirasları yüzünden Çılgın Kanal’ı ya da devşirerek “Dört Nehir Projesi”ni yaşama geçirmesinin bedelini hâlâ ödüyor.

Bizim Kanal İstanbul projesi ise tepedeki tek adamın inadı ile onun şakşakçılarının alkışları içinde “çatlasalar da patlasalar da yapacağız” düzeyinde bir söylemle yaşama geçirilmeye çalışılıyor...

-----------------------------

Atlar ölüyor, herkes susuyor...

Konu artık fayton meselesinin çok ötesine geçti. Bir dram yaşanıyor Adalar’da. 1500 at ölüme terk edilmiş durumda. Ruamlı atlar ile sağlıklı atlar haftalardır bir aradalar. Atlar hareketsizlikten büyük acılar çekiyorlar. Her gün birkaç ata daha ruam bulaşıyor ve sapır sapır ölüyorlar. Kimsenin umurunda değil. Atlı faytonlar kaldırılsın diye nöbet tutan hayvansever(!) lobisi nerede? Merak ediyorum doğrusu.

Ya yetkililer? Atları yıllardır bir rant kapısı yapan kimi faytoncuların atlarına kötü muamelesini ve sorumsuzluğunu hiçbir denetim yapmadan izlediler. Şimdi de atları tümüyle ortadan kaldıracak bir süreç yaşanıyor; böylece fayton sorunu da zahmetsizce çözülmüş olacak. Öyle değil mi?

Not: Güney Kore uzmanı ve eski gazeteci Ali Er’e verdiği bilgiler için teşekkürler. Umarız Güney Kore’nin yaşadığı bu deneyimden gerekli dersler çıkarılır.