Kadıköy’de Beşiktaş vapuruna yetişmek için hızlı adımlarla yürürken Özsüt işçilerinin eylemine rast geldim. Rıhtımdaki işletmenin önünde oturmuşlardı. İçlerinden biri elinde megafonla 2.5 aydır maaşlarını alamadıklarını ve haklarını sonuna kadar arayacaklarını haykırıyordu. Durup biraz konuştum. Evlerinin kirasını ödeyemediklerini, sersefil olduklarını ve işletmenin sürekli onları oyaladığını, dayanacak gücü kalmayanların işten ayrıldıklarını anlattılar. İşleri zor. Bir yandan giderek derinleşen mali kriz, öte yandan bunu bahane olarak kullanan işverenler, emeğin ayaklar altında olduğu bir düzen. Bakıyorum, özellikle gıda üzerine faaliyet gösteren işletmeler, restoran, kafeler ağırlıklı olarak yabancı işçi çalıştırıyor. Türkmen, Özbek, Afgan, Suriyeli... Çok daha düşük ücret ve çok daha uzun saatlere gık çıkarmadan boyun eğen bir kitle varken işletmeler neden bundan yararlanmasınlar ki... Üstelik hazır doğru dürüst bir denetim ve hesap soran yokken...

Bosch’un dönüşümü
Beşiktaş’ta katıldığım toplantı ise günümüz dünyasının diğer yüzü. Yapay zekânın, dijital teknolojilerinin yaşamı nasıl dönüştürmekte olduğunun... Sürücüsüz otolar, akıllı evler. Akıllı kentler, tüm makinelerin birbirleri ile iletişim içinde olduğu bir dönüşüm. Bosch Türkiye ve Ortadoğu Başkanı Steven Young, günde 4 milyon sensör ürettiklerini anlatıyor. Bu çok yakın geleceğin olmazsa olmaz ürünü ve bu rakam 10 yıl sonra saatte 4 milyon üretime çıkacak. 2050 yılına gelindiğinde dünyada her 3 kişiden 2’si mega kentlerde yaşıyor olacak. Yani nüfusu 10 milyonun üzerinde olan kentler. Ve akıllı olmayan kentler varlıklarını yitirecek. Hava kalitesi, trafik, temiz su, kentsel tarım önümüzdeki yıllarda çözüm bekleyen en önemli sorunlar olacak. Akıllı telefonlar aynı zamanda bu çözümlerin de birer parçası haline gelecek. En kısa yol, en yakın otopark hangisi söyleyecek, hatta ödemeyi bile yapacak. Aslında bunlar başladı bile.
Young anlatıyor: 2023’te 60’tan fazla elektrikli araç markası piyasaya çıkacak. Önümüzdeki yıl nesnelerin internetinin piyasa değeri 250 milyar dolar olacak.
Bundan 6 yıl sonra 2025’te akıllı internet sayısı 55 milyar adet olacak. 2030’a kadar bu sektöre 15 trilyon dolar yatırım yapılacak. Almanya’nın siber vadisi olarak bilinen Tübingen’de 700 yapay zekâ uzmanının çalışacağı bir merkez olacakmış. Böylelikle dünya genelinde Bosch’un, ikisi Almanya, ikisi ABD, biri Hindistan ve biri İsrail’de olmak üzere 6 yapay zekâ merkezi olacak.
Young’un belirttiğine göre, Bosch ve Daimler dünyada bir ilke birlikte imza attı. Almanya’da Baden-Württemberg eyaleti insan gözetimi olmadan bir aracın tamamen kendi kendine, sürücüsüz park etmesinin yani otonom vale parkın yasal ilk iznini verdi.
Bosch’un altyapıyı, Daimler’in ise araç teknolojisini sağladığı otonom park sistemi, otomobili tamamen bağımsız bir şekilde alıyor ve geri getiriyor. Uygulama önce Stuttgart’ta bulunan Mercedes-Benz Müzesi’nin otoparkında günlük kullanıma sunulacak.
Bosch her yıl cirosunun yüzde 10’u kadar Ar-Ge yatırımı yapıyor. Ve Young, dünya genelinde yazılım mühendisi bulmakta zorlandıklarını söylüyor.
Peki, ya başta yazılım mühendisleri olmak üzere bu kadar beyin göçü veren Türkiye? Young, “Türkiye’de yazılım yapan çok kaliteli şirketler var ancak bunlar çok küçük. Bir şekilde ölçeğin büyütülmesi öncelikli olmalı” diyor. Ya yerli sermaye ile ya yurtdışından fonlarla... Bir şekilde ölçek büyütüldüğünde arkası gelir ve beyin göçünü tersine çevirebilirsiniz” diye ekliyor. Bosch 1972 yılından beri Türkiye’de üretim yapıyor.
Manisa’da kombi üretimi yapan termoteknik fabrikası ve Bursa’da yeni nesil hidrolik pompa üretimi ve buradan yapılan ciddi bir ihracat... Avrasya Tüneli’nin güvenlik sistemleri, Bosch Bina Entegrasyon Sistemi üzerinden çalışıyormuş. Tünelde 500 Bosch kamerası ve 5 bin 500 yangın alarmı bulunuyor.
Young, 2018 yılında dünya otomotiv firmaları için çalışmak üzere İstanbul’da tasarım merkezi kurduklarını söylüyor. Merkezde sistem tasarımı ve aplikasyon/ kalibrasyon alanlarında çalışmalar yapılıyor. Şimdilik 14 mühendis varmış ancak bir yıl içinde 57’ye çıkacakmış sayı. Geçen yıl Türkiye’den 75 patent başvurusu yapılmış.

‘Türkiye’de yatırım yapmanın en iyi zamanı’
Konu, Volkswagen’in yatırım için Bulgaristan’ı mı yoksa Türkiye’yi mi seçeceğine geliyor. Young, “Bizim Bosch olarak yatırım kararlarımızı 5 kriter belirler” diyor:
“Üretim performansı, bölgenin pazar fırsatları, yerlileştirme oranı yani yan sanayinin yetkinliği, nüfus, üniversite ve meslek liselerinin eğitim kalitesi... Türkiye bu ölçütlerin hepsine uyuyor. Üstelik Türkiye’de yatırım yapmanın en zamanı, çünkü piyasa hayli dipte...”
Evet Türkiye’de piyasa dipte, işsizlik had boyutta, nitelikli beyinlerin ülkeyi terk etmesi de... Öte yandan teknoloji ile yapay zekâ ile hızla dönüşen bir dünya, ekonomi, işkolları.. Acaba ne zaman, neresinden yakalayabileceğiz?