Adı 18 Mart’la başlayan çok sayıda kurum, kuruluş, olay var ki hepsi çok önemli. En önemlisi de elbette 18 Mart Çanakkale Zaferi.

Çanakkale Zaferi olmasaydı, yarın açılışı yapılacak olan 1915 Çanakkale Köprüsü de olmazdı. Belki Türkiye de olmazdı!

Çünkü Çanakkale Zaferi’yle “yedi düvel” ve dünya, Albay Mustafa Kemal’in adını ve başarısını duydu, işgalciler geldikleri gibi gittiler. Bu zaferin ardından da Mustafa Kemal, bir grup yurtseverle ülkenin tüm düşmanlardan kurtuluşu için büyük bir yolculuğa çıktı, bu yolculuk da Ulusal Kurtuluş Savaşı’yla 30 Ağustos Zaferi’yle sonuçlandı.

Çanakkale Zaferi üstüne şarkılar, türküler, öyküler, romanlar, şiirler yazıldı; filmler, oyunlar yapıldı; anıtlar dikildi. Anıtlardan ilk görkemli olanı Çanakkale Şehitler Anıtı’dır. Gördünüz mü?

Çanakkale’ye girerken sizi Necmettin Halil Onan’ın “Dur Yolcu” şiirinden tepelere yazılan iki dize karşılar:

“Dur yolcu bilmeden gelip bastığın

Bu toprak, bir devrin battığı yerdir.”

 Çanakkale Şehitler Anıtı da size Gelibolu Yarımadası Mortu köyünde hoş geldiniz der.

Anıtın yapımı altı yıl sürmüş, temeli 1954’te atılmış, ziyarete ise 1960’ta açılmıştır. Yüksekliği 41.5 metredir. Anlattığı ise “Çanakkale Arslanları”nın hayranlık uyandıran öyküsüdür.

ÇANAKKALE İÇİNDE

Çanakkale Savaşı, 10 yıl süren Troya Savaşı’nı ve bu savaşın son bir ayını anlatan şair Homeros’u ve onun yazdığı edebiyat dünyasının ilk eseri sayılan İlyada ve Odysseia’yı da akla getirir. Bunun için kente yakın zamanda bir de savaşın simgesi olarak Tahta At maketi yaptırılmış, bu ad kültür festivallerinin adı olmuştur.

Mustafa Kemal’in 1. Meclis’inde Burdur Milletvekili olan Mehmet Akif Ersoy, “Çanakkale Şehitlerine” şiirinde, Çanakkale Savaşı’nı unutulmaz dizelerle anlatarak şehitlere şöyle seslenir:

“Ey bu topraklar için toprağa düşmüş asker,

Gökten ecdad inerek öpse o pak alnı değer.”

Ruhi Su’nun okuduğu “Çanakkale içinde vurdular beni” türküsü ise hepimizi ağlatır.

Çanakkale Savaşı’nı anlatan yapıtlardan ilk akla gelenlerden bir ikisi şöyle: Tıp doktoru olan Fahri Celal Aktolga’nın Çanakkale Arslanları adlı öyküsü, 1964 yılında filme çekildi.

Avustralya’da ise Gallipoli adıyla bir film 1981’de, aynı adla yedi bölümlük bir dizi film de 2015’te yapıldı. Çizer Ersin Burak’ın çizgi-romanı 2005’te yayımlandı. Özhan Eren’in yazıp yönettiği Son Mektup da “Son Umut” adlı film de 2015’te yapıldı.

Öte yandan Buket Uzuner de Uzun Beyaz Bulut-Gelibolu (Everest Yayınları, 2015) adını taşıyan romanında Yeni Zelandalı genç bir kadının, bu savaşta ölen dedesinin izlerine rastlama umuduyla Gelibolu’ya gelişini, burada Türk Nine’yle tanışmasını ve ikisinin gizemli öyküsünü anlatıyor.

Belgeselci, gezi yazarı Esra Alkan da Kalk Gidelim/Çanakkale (Varlık Yayınları, 2019) adlı kitabında kenti anlatıyor. Troya Savaşlarından Çanakkale Savaşı’na, Tahta At’tan Çanakkale Şehitler Anıtı’na...

ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ

Adı Onsekiz Mart’la başlayan en önemli kurumlardan biri de Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Üniversiteyi Troia Kültür Merkezi’nde yapılan Doğumunun 90. Yılında Haldun Taner Sempozyumu için Çanakkale’ye gittiğimde gördüm. (16 Mart’ta doğan Haldun Taner’i sevgi, saygıyla anıyorum.)

Haldun Taner’in değerli eşi Sayın Demet Taner, Füsun Akatlı ve Orhan Alkaya’yla birlikte özel bir minibüsle İstanbul’dan güle oynaya Çanakkale’ye gitmiştik. 7 Nisan 2006 günü iki oturum olarak gerçekleşen toplantının Yüksel Pazarkaya, Ali Osman Öztürk, Erhan Tuna, Handan Bayındır Tuna, Nevide Dellal Akpınar’la birlikte konuşmacılarıydık. Rektör Prof. Dr. Ramazan Aydın’dan sonra Demet Taner onur konuğu olarak “İnsan Haldun Taner” başlıklı konuşma yapmış, herkes çok etkilenmişti.

Bugün üniversiteler böyle etkinlikler yapıyorlar mı!?

Bir yandan Kaz (İda) Dağları ve bölgedeki zeytinlikleri madencilerin elinden kurtarmaya çalışırken bir yandan da yeni bir dünya savaşının eşiğinde kültür sanat etkinliklerine daha çok gereksinim yok mu?

Günümüzde kimi siyasetçiler, savaş yanlısı ve dünyayı yönetemiyor... Bıraksınlar da biraz dünyayı sanat, edebiyat ve bilim insanları ya da bunlara değer verenler, barış içinde, sevgisiyle yönetse...

Çanakkale Zaferi tüm dünyaya ders, 1915 Çanakkale Köprüsü de barışın köprüsü olsun!