İsmet İnönü deyince aklıma Mustafa Kemal Atatürk’ün silah ve siyaset arkadaşı, Cumhuriyet’in ilk başbakanı, 2. cumhurbaşkanı, CHP’nin 2. genel başkanı, ilk Genelkurmay başkanı, Türkiye’nin tapusu Lozan Antlaşması’nın mimarı gelir. O, 49 yıl önce, 25 Aralık 1973’te 89 yaşında yaşama gözlerini yumdu. Anısı önünde saygıyla eğiliyorum.

1967’de TBMM tarafından Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterildi.

Lozan kahramanı İnönü, ilk dönemi 20 Kasım 1922’de başlayıp 4 Şubat 1923’e kadar 76 gün, ikinci dönemi 23 Nisan 1923’te başlayıp 24 Temmuz 1923’te tarafların imzasıyla sona eren ve 92 gün süren Lozan Konferansı’na Türkiye Dışişleri bakanı ve 40 kişiden oluşan delegeler kurulunun başkanı olarak katıldı. Tüm bu bilgiler ve daha fazlası, kaynakçalı olarak Alev Coşkun’un Diplomat İnönü/Lozan kitabından (Kırmızı Kedi Yayınevi, İnönü Dizisi: 2, 1. basım 2019) yer alıyor.

Lozan Konferansı deyince de Londra Konferansı ve Orhan Veli’nin o ünlü dizeleri aklımdan çıkmıyor: “Ne atom bombası / Ne Londra Konferansı / Bir elinde cımbız, / Bir elinde ayna; / Umurunda mı dünya!”

Orhan Veli, İkinci Dünya Savaşı’nı sonlandıran atom bombası (1945) ve sonrasında 1948’de yapılan Londra Konferansı’nı Cımbızlı Şiir’de anlatır.

Belki de günümüzün ülke sorunlarına yabancılaşan, devleti yozlaştıranlar için yazmıştır. Cımbız ve ayna yerine başka sözcükleri yazın, gerçeği daha iyi göreceksiniz.

DEVLETTE YOZLAŞMAYI ÖNLEMEK

İnönü’nün diplomat yönü, bir zamanlar diplomatlık yapan gerçek elçileri akla getirmiyor mu? Onlara ironik bir ifadeyle “monşer” demek, yanlıştı. Çünkü gerçek anlamı “azizim”, “dostum” demektir. Çağdaşlaşma, Batılılaşma ile gerçekleşti. Ama kimi siyasetçiler Batılı olamadı. Olamadıkları için de onlara “monşer” diyerek kendilerince kafa buldu!

Monşer sözü bana, tanımaktan onur duyduğum monşerleri ve  kitaplarını anımsattı. 

Tanıdığım monşerlerden ilki Coşkun Kırca’dır (1927-2005). Tam da bugünlerde okunması gereken kitaplardan biri olan Devlette Yozlaşmayı Önlemek kitabını yazdı. Diplomat olduğu kadar, siyasetçiydi de. Galatasaray Lisesi’nin ünlü mezunlarından, Galatasaray Üniversitesi’nin de kurucularındandı. 1986’da emekliye ayrıldı, Hürriyet, Milliyet ve Yeni Yüzyıl gazetelerinde yazılar yazdı. Milletvekilliği, Dışişleri bakanlığı yaptı.

Monşerler anılarını, meslek deneyimlerini yazan, entelektüel, dünyayı tanıyan, birikimli insanlardır. Tanımaktan onur duyduğum diğer monşerleri de anmak, selamlamak isterim. 

Kâmuran Gürün, İlhan Akant, Faik Melek, Berduk Olgaçay, Semih Günver, Onur Öymen, Osman Korutürk, Faruk Loğoğlu...

Yine İsmet İnönü’nün diplomat yönüne ve Coşkun Kırca’nın Devlette Yozlaşmayı Önlemek kitabına dönersem, Mustafa Kemal Atatürk’ü, İsmet İnönü’yü, devleti, siyaseti, dünyayı bilen diplomatların yazdığı kitaplara şu günlerde daha çok gereksinim olduğu çok açık. Çünkü devlette yozlaşmanın önlenemez yükselişi sürüyor. 

EKREM İMAMOĞLU

Gündemde 2023 seçimleri öncesi, İstanbul Büyükşehir Belediye başkanı olarak iki kez seçilmiş Ekrem İmamoğlu’ndan başkanlığı; yasada karşılığı olmayan cezayla, tuzakla geri almak, eski “israfçı takıma” teslim etmek senaryosu var. Buna CHP’nin başörtüsü serbestisini kalıcı biçimde çözme içtenliği için verdiği yasa önerisini kötüye kullanarak siyasal iktidarın anayasa değişikliği önerisi ekleniyor. Ama bu öneri, anayasanın değiştirilemez, değiştirilmesi teklif bile edilemez ilk dört maddesini dolaylı biçimde değiştirme tuzağı da içeriyor. 

Bu tuzakların içinden demokrasiyle, bilgiyle, akılla, büyük uzlaşmayla çıkmaktan başka yol görünmüyor. 

Bunu görmek için de okuduğunu anlamak ve anlamlandırmak yetiyor!

***

Hafta başında genel yayın yönetmenimiz Sayın Arif Kızılyalın, “Bilinsin ki bayiden 5 TL verip aldığınız Cumhuriyet, bugünden yarını görmek isteyenlerin gazetesidir. Onurlu bir başkaldırıdır Cumhuriyet okumak” sözleriyle gazetemizin toplumu kuşatan işlevini ortaya koyarken bir anlamda yeni yıl dileğimizi de görevimizi de paylaşıyor.

Yeni yılınızı yürekten kutluyorum!