Bir devlet adamı olduğu kadar, yazdığı öykü, roman ve anılarla Türk romanının öncülerinden sayılan Ebubekir Hazım Tepeyran’ın 1910’da yayımladığı Küçük Paşa adlı romanı 100 yaşında. Kitabı ve kendi bugünlerde gündemde.

Roman, Niğde’de doğup çocukluk yılları İstanbul’da geçen, onu koruyup yetiştiren Paşa’nın ölümünden sonra da köyüne zorla gönderilen küçük bir çocuğun hüzünlü öyküsünü anlatıyor. Yazarı Ebubekir Hazım Tepeyran (Niğde, 1864-5 Haziran 1947), öykücü, yazar Oktay Akbal’ın büyük babasıydı. Niğde’de Tepeviran Mahallesi’nde doğdu, Niğde Rüştiyesi’ni bitirdi, özel olarak Arapça, daha sonraları da İzmir’de çalıştığı yıllarda romancı Halid Ziya Uşaklıgil’in katkısıyla Fransızca öğrendi. Fransızca olarak bir şiir kitabı bile yayımladı. Devlet hizmetine girdi, önce kâtip olarak Niğde, Konya ve Kastamonu’da çalıştı, İzmir ‘Vilayet Mektupçuluğu’nun (yazıişleri müdürü) ardından Dedeağaç Mutasarrıfı olarak göreve başladı. Kısa sürede çok önemli işler yaptı. Ayrıca birtakım hırsızlık ve yolsuzluk olaylarını ortaya çıkardı. Sorumluları yakalattı. Bir yandan da Avrupa’dan getirttiği teleskop, dürbün, fotoğraf makinesiyle gökyüzünü incelemeye, fotoğraflar çekmeye başladı. O fotoğrafları da kendi basıyordu. Fakat onun ne yaptığını bilemeyenler onu ‘muzır işler yapıyor’ diye Saray’a jurnalledi. Genç mutasarrıf araştırılmadan görevden alındı. Torunu Oktay Akbal’ın bana anlattığına göre, Ebubekir Hazım Bey, çektiği bu Dedeağaç fotoğraflarından güzel bir Dedeağaç Albümü oluşturdu. Bunu tanıdığı kişiler aracılığıyla Saray’a ulaştırdı. Padişah II. Abdülhamit bu albümü görünce çok şaşırdı, çok beğendi. Böyle yetenekli bir insanın işsiz güçsüz kalmasını istemedi, görevden aldığı bu genç mutasarrıfı bu kez Musul Valiliği’ne getirdi.

Ebubekir Hazım Bey, Musul Valisi’yken de boş durmadı. Yaptığı çok önemli çalışmalardan biri, halkın topraktan çıkardığı ve onu yakıp ısındığı, etrafını aydınlattığı şeyin çok önemli bir enerji kaynağı olan petrol olduğunun bilincine varıp Musullu işadamlarını bir araya getirerek, petrolün çıkarılmasını sağlamak oldu. Ama Almanlar onu bu işlerden uzak tutmak istiyorlardı. Musul Valiliği’nden sonra Ebubekir Hazım Bey, Şûrayı Devlet üyesi (1903), Manastır ve Bağdat Valisi, Meşrutiyet’te Sıvas ve Ankara Valisi, İstanbul Şehremini, Hicaz Valisi ve iki kez Bursa Valisi ve iki kez de dahiliye nazırı oldu.

Tepeyran, hem Osmanlı’nın dahiliye nazırıydı, hem de o sırada Milli Mücadele’ye yardım ediyordu. Bu yüzden İstanbul’da Divan-ı Harb’e verildi ve idama mahkûm edildi. Karar sonradan ömür boyu hapse (kürek cezasına) çevrildi. Ama Tevfik Paşa Kabinesi’nin ilk uygulaması olarak, serbest bırakıldı. Özgürlüğüne kavuşunca hemen Ankara’ya gitti. Milli Mücadele’ye katkısını buradan sürdürdü. Milli Mücadele sonucunda Meclis’in açılması, milli hükümetin kurulmasından sonra ise, Sıvas ve Trabzon valiliklerinde bulundu. İkinci Dönem Niğde Milletvekili seçildi. Bunu daha sonra 6. ve 7. Dönem (1939-1946) Niğde milletvekillikleri izledi. Zalimane Bir İdam Hükmü adlı kitabında kendi hakkında verilen idam kararını anlatıyor (Gürer Yayınları). Ebubekir Hazım’ın Türk edebiyatına “Küçük Paşa”yı armağanı işte tam 100. yılını dolduruyor. Bunun kim farkında derseniz, yanıtı belki hiç kimsedir. Çünkü ülkenin gündemi çok ağır. Ama birileri de onu unutmuyor, yakında “Ebubekir Hazım Tepeyran Roman Ödülü”nün kuruluşu, aday olma koşulları açıklanacak. Çünkü günümüzde de Ebubekir Hazım’lara ihtiyaç var. Çünkü Ebubekir Hazım’lar ölmez…