Küçükken ben çok hastalıklı büyümüştüm. Hastalığı bırakın, daha ilkokula başladığım günün sabahı köpek ısırmış, sahibi köpeği saklamış, ben de günlerce Çemberlitaş’a Kuduz Hastanesi’ne taşınmıştım. Sonra birinci sınıfta boğmaca-bronşit, ikide kabakulak, üçte suçiçeği, dörtte kızamık... Her kış bir hastalık geçirdim. Karnemde genellikle “Bu devre bulunamadı” yazardı. Evdeki büyükler de “Bu kış doğru dürüst kar yağmadı, mikroplar ölmedi, onun için çocuklar böyle hastalanıp duruyor” derlerdi. Kabahat kardaydı. Gece öksürükten boğulurken, “Kar yağsın iyileşirsin” derlerdi. Geçen hafta yıllardır olmadığı kadar kar yağdı. Hayatımızda hâlâ korona kol geziyor. Etrafta buzlu tepecikler tuzak kurmuş; korona kapmak kadar kayıp düşmekten korkuyoruz. Kapı dışarı çıkmaya ödümüz kopuyor. Kar yağdı işte, ama mikroplar ölecek de bütün dertlerimiz çözülecek mi? 

KAROL SZYMANOWSKİ

Kış şarkıları, kış manzaraları üstüne nice unutulmaz yapıt vardır. Schubert’in bariton ve piyano için Wilhelm Müller’in dizeleri üstüne bestelediği “Winterreise”, Vivaldi’nin “Kış” mevsimi, Debussy’nin “Çocukların Köşesi”nden “Kar Dansı”, gibi. 

Bugünlerde, kış mevsimini dehşetli soğuk geçiren bir ülkenin, Polonya’nın büyük bestecisi Karol Szymanowski’ye (1882-1937) merak sardım. Yirminci yüzyıl başında ulusal renklerle senfonilerinde ve özellikle keman konçertolarında zengin armonik dokuyla dikkat çekmiş. Piyano yapıtları ise Chopin’in izinde. Onun değişik ortamlar için yazdığı yapıtlarını sıraladım karşıma. Günlerdir onları dinliyorum. David Oistrakh mitolojik öyküleri içeren post-empresyonist, Op.30 “Efsaneler”i çalıyor. “Romantik İzlenimcilik” olarak adlandırılan 19. yüzyılı 20. yüzyıla bağlayan bir üslup. Yunan mitolojisinden üç öykü üç bölümde birleşmiş: Arethuza Çeşmesi, Narkissos, Driadlarla Pan. Büyük orkestrayı çeşitli renklerle kullanan besteci Op.12 Konser Uvertürü’nde, ikinci ve dördüncü senfonilerinde, Senfoni Konsertant’ta ve Konser Uvertürü’nde büyük senfonik yapının geniş soluklarını duyuruyor. 

Szymanowski, Polonya müzik tarihindeki ilk besteci olarak kabul edilir. Nasıl olur, Chopin nereye gitti demeyin, çünkü Chopin yaşamının çoğunu Paris’te geçirmiş ve piyano konçertosundan başka senfonik eser bestelememiş. Öte yanda 20. yüzyılın ilk diliminde yaşamış ve zamanına uygun teknikle kendi ülkesinin mitolojisini, ezgilerini birleştirmiş olan Szymanowski büyük senfonik yapıtlarıyla tarihe geçmiş bir Polonya bestecisidir. “Gecenin Şarkısı” başlıklı 3. Senfonisi’ni Google’dan bulup dinlemenizi öneririm: soprano, koro ve orkestra için bestelenmiş bir başyapıt.

AYLA ERDURAN VE SZYMANOWSKİ

Ayla Erduran Moskova’daki Çaykovski Konservatuvarı’nda David Oistrakh’ın öğrencisiyken, dünyanın en ünlü keman yarışması olan ve dört yılda bir yapılan Wieniawski Yarışması’na girmeye hazırlanır. Sunması gereken yapıtlar arasında Szymanowski’nin Arethusa Çeşmesi de vardır. Ayla ne bu besteciyi ne de bu eseri duymuştur. Ama arkadaşlarından farklı olarak onun 1. keman konçertosunu hazırlamaya kalkar. “İyi de Szymanowski’nin bu yarışmaya hazırladığım keman konçertosundan başka hiçbir eserini bilmiyordum. Hocam Oistrakh demez mi, ‘Ben on gün sonra Çin’e turneye gidiyorum. On gün içinde eseri öğren, dinleyeyim, sonrasını kendin yaparsın’. Ben, her zamanki gibi, önce eseri baştan sona ezberledim ve 10 gün içinde sınıftakilerin önünde ona çaldım. Varşova’ya vardığımızda müthiş kar yağıyordu, bembeyaz bir kent bulduk. Yarışma sonunda Szymanowski bu tarihi yarışmada bana beşincilik ödülünü kazandırtmıştı. Bu yarışmadaki Szymanowski’nin canlı kaydı Ulvi Cemal Erkin’in Brüksel’de kendi yönetiminde çaldığım keman konçertosuyla birleşerek, Axes Recordings tarafından 2016’da Paris’te yayımlandı.”

Ne kadar değerli bir kayıt olmuş, ama kimse bilmiyor ona nasıl ulaşılacağını. Şimdi genç kemancılarımız Szymanowski’nin keman yapıtlarını çalışıp Ayla Erduran’a dinletsinler. O, tarihin büyük keman ustası David Oistrakh’ın öğütlerini aktaracaktır.