ABD, Türkiye’de şubeleri bulunan İran bankası Bank Mellat’ı yakın takibe aldı. Washington, İran ile Türkiye arasındaki para transferleri konusunda da hükümetten AB’nin uygulamasına benzer bir denetim mekanizması kurmasını bekliyor. ABD Hazine Bakanlığı’nın Terorizm ve Finansal İstihbarattan Sorumlu Müsteşarı Stuart Levey, AB ülkelerinin İran bankaları ile yapılan 40 bin Avro’nun üzerindeki her transfer için düzenleyici kurumlardan onay alınması şeklindeki uygulamasını Türkiye’ye örnek göstererek “Türk bankalarının neyin yasal olduğunu, neyin yasal olmadığını kendilerine anlatacak bir kılavuza ihtiyaç var” dedi. Hükümet yetkililerinin İran ile ticareti üç katına çıkarma açıklamaları konusunda da Levey, “İran dünyanın baskısı karşısında Türkiye’yi ‘emniyet supabı’ gibi görüyor” değerlendirmesini yaptı.

Levey, Cumhuriyet’e verdiği özel demeçte İran’a uygulanan yaptırımlar konusunda Türkiye’den beklentilerini şöyle dile getirdi:

- Ankara ziyaretinizin temel amacı nedir?

LEVEY - Ağırlıklı olarak İran konusunu görüşmeye geldim. Dünyadaki birçok hükümet İran’a yeni yaptırımlar içeren 1929 sayılı BM Güvenlik Konseyi kararının uygulaması yönünde adımlar attı. Bunların en güçlüsü ve kapsamlısı AB’nin aldığı tedbirlerdir. Ama Japonya, Güney Kore, Avustralya, Kanada’da da yaptırımlara uyma yönünde kendi tedbirlerini aldı. BM kararının kolay bölümü listelenen isim ve kuruluşların hesaplarının dondurulması meselesi. Ama bir de her ülkenin üzerine düşen önemli sorumluluk var. O da İran’ın nükleer füze ve silahlanma programlarına katkıda bulunacak hiçbir finansal hizmetin verilmemesidir, aracılık edilmemesidir. Bu konuda ülkeler çok uyanık olmak durumundadır. Biz de ABD olarak CISATA isimli yeni bir yasa çıkardık. İran’ın yasaklı banka ve kuruluşları ile finansal ilişki içindeki üçüncü dünya bankalarının Amerikan piyasalarına erişimini engelleyeceğiz. Benzer şekilde İran ile işlenmiş petrol ürünleri ticareti yapan şirketlerin de Amerika ile ilişkileri riske girecektir.

- Türkiye’nin de AB sistemini uygulamasını mı istiyorsunuz?

- Aynısını yapmalısınız demiyoruz. ama AB’nin uygulaması çok iyi bir örnek olabilir. AB ülkelerinden herhangi birinde İran ile yapılacak 40 bin Avro’nun üzerindeki her transferin düzenleyici kurum tarafından onaylanması gerekiyor. Geçmişte İran’ın silahlanma faaliyetine destek verdiği belirlenen 17 İran bankasıyla hiçbir iş yapılmayacağı kararı da aldılar. Türkiye, Güvenlik Konseyi’nde yaptırımlara karşı kullandığı “hayır” oyuna rağmen, alınan kararı uygulayacağını söylemişti. Bu ilk adımdı. Bunun uygulamasının nasıl olacağını konuşmaya geldim.

Türk bankaları yol gösterici bekliyor

- Türk bankacılık sektörünün yaptırımlar konusundaki değerlendirmesi nedir?

- Türkiye’deki finans kuruluşları bu konuyu çok ciddiye alıyor. Kendilerini yasadışı bir işe bulaşmaktan korumak istiyorlar. Sadece saygınlıklarını korumak için değil aynı zamanda bunun iyi bir sonuç doğuracağına inanarak omuzlarında sorumluluk olduğunun bilinciyle hareket ediyorlar. Görüşmelerimizde reaksiyon almadım. İşin ciddiyetinin farkındalar. Sadece Türkiye değil dünyanın birçok ülkesine gidip anlatacağız. Herkesin bizim CISATA yasası kapsamında uygulayacağımız yaptırımları anlamasını istiyoruz. İşin ucunda bu banka ya da şirketlerin ABD finansal sistemine erişimi kaybetme riski var. O nedenle çok iyi bilgilenmelerini istiyoruz.

- Bankaların bir beklentileri var mı?

- Bunu nasıl uygulayacakları konusunda bir yöntem, kılavuz belirlenmesini bekliyorlar. Neyin yasadışı neyin yasal olduğunu anlamaları, ayırmaları oldukça zor. Yol gösterici bekliyorlar.

- Bu konuda Türk hükümetinin teşvikine mi gerek var?

- Tabii orada hükümetinize çok önemli rol düşüyor. Bankalar her ülkede bir yol haritası belirlenmesi noktasında kendi düzenleyici kurumlarına bakarlar. Mesela AB bunu yaptı. Kurallar belli orada.