Toplumsal zaaflarımızdan, eksikliklerimizden olan öykünme, gösteriş, TCMB yönetimine de yansımış; banka, neoliberal merkez bankacılığının ürünü, bağımsızlığa, fiyat istikrarı amaçlı para politikasına, enflasyon hedefleme stratejisine özenmiştir.

Doksanlı yılların sonlarında başlayan merkez bankacılığı evresinde, fiyat istikrarı sağlamada para politikası ana politika olarak benimsenmiş; enflasyon hedefleme strateji olarak seçilmiş, amacın ancak bağımsız merkez bankalarınca gerçekleştirilebileceği öngörülmüştür. Fiyat istikrarı ile kaynakların etkin dağılımının, hızlı büyümenin, istihdam artışının, finansal istikrarın sağlanacağı varsayılmıştır.

Enflasyon hedefleme stratejisi izlenmesine 90’lı yılların sonlarında ilk kez Yeni Zelanda Merkez Bankası’nca başlanmış, kısa sürede genelleşmiştir. Enflasyon hedeflemede fiyat istikrarı, düşük hızlı istikrarlı enflasyon olarak belirlenmekte; hedeflenen enflasyon niceliksel olarak kamuya açıklanmakta; merkez bankası, hedefi gerçekleştirme sorumluluğunu üstlenmekte, hesap vermeyi taahhüt etmektedir.

Türkiye, 2001 yılında genel eğilime, Avrupa Birliği’ne uyum amacıyla da özenmiş; 4651 sayılı yasa ile TCMB Kanunu’nda değişiklik yaparak para politikası amacını fiyat istikrarı olarak belirlemiş; bankanın bağımsızlığını yasal olarak hükme bağlamıştır. TCMB, amaca ulaşmak için önce örtülü, 2005 yılından itibaren de enflasyon hedefleme stratejisi izlemektedir.

Enflasyon hedeflemesinin başarılı olabilmesi için: 1- Dış dengenin sağlanması, dış baskınlığın olmaması, 2- Bütçe açığının sınırlı ölçüler içinde kalması, 3- Mali baskınlığın olmaması, 4- Kamunun doğrudan ya da dolaylı biçimde merkez bankası kaynakları ile fonlanmaması, 5- Finansal sistemin sağlıklı işlemesi için düzgün para, sermaye, kambiyo piyasalarının varlığı, 6- Merkez bankası yönetiminin para politikası araçlarını zamanında serbestçe kullanması gerekir. Başarı, kişisel bilgi ve beceriyi, sağgörüyü, kamu yararını gözetmeyi de gerektirir. Ekonomide başarı için önkoşullar sağlanamadığı gibi, gereken özen de gösterilmediğinden TCMB, on beş yıllık dönemde 2010 yılı dışında hedefe dahi yaklaşamamış, hedef belirleme amacıyla bağdaşmayacak ölçüde sapmalar olmuştur.

Merkez bankalarının taahhütlerini yerine getirmeleri, itibarlarını, güvenilirliklerini artırarak beklentileri yönlendirmelerinde etkili olur. Merkez bankasının inandırıcı, ikna edici oluşu da niceliksel olmayan bir para politikası aracıdır. Günümüz merkez bankacılığında, karar almada, hedef saptamada, öngörüde bulunmada, banka dışı kişilerin görüşlerinden istatistiksel verilerden, alt komite çalışmalarından, araştırmalardan yararlanılmakta, donanımlı kişilerin bilgi ve görüşlerinden yararlanmak için para politikası kurulu veya komitesi oluşturulmaktadır. Günümüzde enflasyon hedefleme stratejisi izleyen başat merkez bankalarından örnekler verilmiştir. Birleşik Krallık Merkez Bankası Bank of England (BOE) yasasında, 1998 yılında yapılan değişiklikle bankanın örgüt şeması dışında Para Politikası Komitesi oluşturulmuş; komiteye banka yöneticileri dışında da atamalar yapılması sağlanmıştır.

Avrupa Merkez Bankası’nda (ECB) karar alma ve uygulama organı olarak yönetim konseyi ve yönetim kurulu şeklinde ikili yapı oluşturulmuştur.

EURO bölgesi, ulusal merkez bankaları guvernörleri ile bankanın yönetim kurulu üyelerinden oluşan yönetim konseyi, para politikası ve stratejisini belirlemekte, yönlendirici kararlar almaktadır. Konseyde ulusal merkez bankası guvernörleri, tek eşit oy ilkesiyle dönüşümlü olarak oy kullanmakta, kararlar oy çoğunluğu ile alınmaktadır. Para politikasını yürüten, uygulayan operasyonel kararlar alan yönetim kurulunun üyeleri, Avrupa Birliği Konseyi’nin önerisi üzerine, birliğe üye ülkelerin devlet ve hükümet başkanları tarafından atanmaktadır. Sistemde karar alma organlarına yardımcı olmak üzere yönetim konseyi kararı ile oluşturulan çok sayıda komite arasında Para Politikası Komitesi de bulunmaktadır. Komite, para ve döviz kuru politikalarının ve stratejinin belirlenmesinde konseye yardımcı olmakta, danışmanlık yapmaktadır.

On iki bölgesel merkez bankası ile yerinden yönetim esası üzerine oluşturulan ABD merkez bankacılığı sisteminde (Fed) yetkiler, organlar arasında dağıtılmıştır. Bölgesel merkez bankaları guvernörlerinin katıldığı, beş guvernörün dönüşümlü oy kullandığı Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC), hedef faizi belirleyerek, açık piyasa işlemlerini yöneterek hedefi gerçekleştirmeye yönelmektedir. Guvernörler genellikle ekonomistlerden, uzmanlardan önceden bilgi alarak toplantıya katılmaktadırlar. TCMB yasasında yapılan değişiklikle, yedi kişilik Para Politikası Kurulu oluşturulmuştur. Kurulun altı üyesi bankanın üst düzey yöneticisi, görevlisi olup banka dışından katılan tek bir üye de banka yöneticilerini atayan organ veya kişi tarafından atandığından, kurulda farklı görüşler temsil edilmemekte, kurul özenti olarak kalmaktadır.

Merkez bankalarının günümüzdeki işlevlerinden biri de mikro ve makro düzeyde araştırmalar yapmak, istatistikler derleyerek yayımlamaktır. MB’ler, böylece daha sağlıklı kararlar almak, akademik çevrelerle ilşki kurmak, güvenilirliklerini artırma olanağını bulmaktadır. TCMB’nin bu işlevi de gereği gibi yerine getirdiği söylenemez.

Yasa yapmak, ilkeler belirlemek, öykünmek, özenmek başarı için yeterli olmamakta; ancak nitelikli, donanımlı, görevi gereği gibi yerine getirebilecek kişilerin atanmasıyla başarı sağlanabilmektedir.