Türkiye Bankalar Birliği’nin “Bankalarımız 2010” 276 No’lu yayınında yer alan bilgilerden yararlanarak, katılma bankası unvanını almış olan, İslami esasa göre bankacılık yapan kuruluşlar dışındaki bankalara ilişkin gelişmeleri gecikmeli olarak özetlemeye çalışayım:

• Ülkemizde faaliyette bulunan banka sayısı 45 olup, 2010’da değişme göstermemiştir.

Ülkemizde faaliyette bulunan bankaların 32’si mevduat (ticaret) bankası, 13’ü de kalkınma ve yatırım bankası türündedir. Sayıları 4 olan katılım bankaları (özel finans kurumları) da dikkate alındığında banka sayısı 49’a yükselmektedir.

Mülkiyet açısından, mevduat (ticaret) bankalarının 3’ü kamusal sermayeli (TC Ziraat Bankası, T. Vakıflar Bankası, T. Halk Bankası), 11’i özel sermayeli, 17’si de yabancı sermayelidir. Kalkınma ve yatırım bankalarının da 3’ü kamusal sermayeli (İller Bankası, Türk Eximbank, Türkiye İhracat Kredi Bankası, Türkiye Kalkınma Bankası), 6’sı özel sermayeli, 4’ü de yabancı sermayelidir. Bankaların 21’i yabancı sermayeli olup, sermaye çoğunluğu ve yönetimleri yabancılara aitir. Ayrıca yabancı sermaye, özel sermayeli olarak sınıflandırılan bankaların bir bölümünde de nitelikli paya sahip bulunmaktadır.

Ülkemizde son yıllarda yeni banka kurulmamakta, banka kuruluş izni verilmemekte, bankalar şube açma yoluyla büyümektedirler. 2010’da banka şube sayısı 429, başka bir deyişle yüzde 4.7 oranında artarak 9.465’e yükselmiştir. Bankalar yeni şube açma politikalarını 2011’de de sürdürerek yılın ilk çeyreğinde yeni 116 şube açmışlar ve böylece Mart 2011 sonu itibarıyla banka şube sayısı 9.581’e ulaşmıştır.

Şube açmaya koşut olarak bankalarda personel sayısı da artmaktadır. Bankalarda çalışan sayısı (TCMB ve katılım bankaları hariç) 2010’da yüzde 3.5 düzeyinde artarak yıl sonunda 178.504’e yükselmiştir. 2011 yılının ilk üç aylık döneminde de personel alımlarını sürdüren bankalarda Mart 2011 sonu itibarıyla çalışan sayısı 180.038’e ulaşmıştır.

Banka çalışanlarının yüzde 78.6’si yükseköğrenim kurumlarını bitirmiş ve/veya lisansüstü eğitim yapmış personelden oluşmaktadır. Banka çalışanlarının diğer bir özelliği de çalışanların yüzde 50’sinin kadın olması, kadın çalışan sayısının giderek artmasıdır.

• Bankaların varlık (aktif) toplamı 2010’da cari fiyatlarla yüzde 20.5 oranında artarak 961.9 milyar TL tutarında büyüklüğe ulaşmıştır.

Bankaların varlık (aktif) toplamının yıl sonu cari döviz kuru ile ulaştığı boyut 627.1 milyar USD’dir (ABD Doları). USD bazında varlık (aktif) artışı, 2010’da USD, TL’ye göre değer kazandığından yüzde 17.0 oranında olmuştur. Bir nicel büyüklük ölçüsü olarak Banka Varlıkları/GSMH (Gayri Safi Milli Hasıla) oranı yüzde 87.0 düzeyindedir. Katılım bankaları dahil edildiğinde toplam banka varlıklarının GSMH oranı yüzde 91.0 düzeyine yükselmektedir. Bu oran ekonomik açıdan gelişmiş ülkeler bir yana, orta gelirli ülkeler grubuna göre dahi çok düşüktür.

• Banka varlıklarının yüzde 52.9’unu krediler, yüzde 30.5’ini de devlet borç senetleri (DBS) oluşturmaktadır.

Bankaların varlıkları, finansal varlıklardan oluşur. Nitekim 2010 yılı sonu itibarıyla banka varlıklarının yüzde 83.4’ü krediler ve devlet borçlanma senetlerinden oluşmaktadır. Bir önceki yıla göre banka varlıkları içinde kredilerin payı yüzde 47.7’den yüzde 52.9’a yükselirken, devlet iç borçlanma senetlerinin payı yüzde 33.5’ten yüzde 30.5’e gerilemiştir.

• Banka kredilerinin yaklaşık üçte ikisi işletmelere, üçte biri ise hane halkına verilmektedir.

Teknik deyişle kredi hacmi içinde kurumsal kredilerin payı yüzde 67.8 düzeyinde iken; yüzde 32.2’si bireysel kredi, tüketici ve konut kredisi niteliğindedir. 2002 yılında tüketici kredileri ile kredi kartlarının toplam krediler içindeki payı yüzde 14.0 düzeyinde iken, 2002 sonrası büyük sıçrama göstererek yüzde 33.0 düzeyine yaklaşmıştır.

• Bankalarda mevduat yüzde 21.2 oranında artarak 614.7 milyar TL (379.8 milyar USD) büyüklüğe ulaşmıştır.

2010’da banka kredileri cari fiyatlarla yüzde 33.3 oranında artarken, mevduatın yüzde 21.2 oranında artması, bankalarda kredi/mevduat oranı yüzde 75.1’den yüzde 82.8’e yükseltmiştir. Bankalarda mevduatın yaklaşık yüzde 30.0’u yabancı para, yüzde 70.0’ı da TL cinsindendir.

• Bankalar varlıklarının yaklaşık yüzde 13.3’ünü kendi özkaynakları ile fonlamaktadır.