99 yıl önce, 24 Temmuz 1923’te İsmet Paşa, 1. Dünya Savaşı’nın galip ülkelerini “Lozan’da masada” da yendi… 

Ankaralılar! Eğer o tarihsel masayı görmek ve Lozan Antlaşması’nın 99. yıldönümünü kutlamak istiyorsanız bu cumartesi günü 1. TBMM’yi ziyaret ediniz!

***

Nutuk’ta, Lozan Antlaşması müzakerelerinde, Türkiye’nin baş temsilcisi olarak İsmet İnönü’nün atanışından Mustafa Kemal Atatürk şöyle söz eder:

“İsmet Paşa’ya emrivaki halinde Hariciye Vekili olacağını ve ondan sonra da sulh konferansına, Heyeti Murahhasa Reisi olarak gideceğini söyledim. Paşa birdenbire mütehayyir kaldı (hayrete düştü). Asker olduğundan bahsederek, beyanı itizar... En nihayet, teklifimi bir emir telakki ederek mutavaat (uymak) gösterdi!”

Lozan Masası Ankara’da

İnönü bir askerdi, diplomat değildi ki! Ama komutanlık yaptığı İstiklal Savaşı’nın A’dan Z’ye kadar tüm sorunlarını 1. derecede bilen tek insandı!

TBMM hükümeti; 1. Dünya Savaşı’nda, Osmanlı İmparatorluğu’nu mağlup eden devletleri bu kez yenmeye, Lozan’da 20 Kasım 1922’de başladı...       

99 yıl önce, 24 Temmuz 1923’te İsmet Paşa, 1. Dünya Savaşı’nın galip ülkelerini “Lozan’da bu masada” da yendi… Lozan Antlaşması için düzenlenen Lozan Barış Konferansı sekiz ay sürmüş ve Türkiye’nin “kayıtsız şartsız bağımsızlık talebi” nedeniyle çetin geçmiştir. Türkiye’yi temsil eden İsmet Paşa başkanlığındaki Lozan Barış Konferansı üyelerinin rolü büyüktür.

***

İsviçre Konfederasyonu Cumhurbaşkanı Pascal Couchepin, o masayı, “Türkiye’ye hediye edeceğini!” açıkladığı gün ve o an, özel davetlilerden biri olarak ben de oradaydım! 

Lozan Karikatürü

O masayla ilgili gelişmeleri 2008’den bu yana, bu köşede çeşitli kereler yazdım. 14 Kasım’da şöyle değinmiştim:

“İsviçre Cumhurbaşkanı Pascal Couchepin’in Ankara ziyareti öncesinde kendisi ile konuşmak üzere bir grup meslektaş ile bu ülkeye gitmiştik. Bu fırsattan yararlanarak Lozan’da Türkiye’nin bağımsızlığına sahne olan görüşmelerin yapıldığı alanları da ziyaret ettik. Lozan Antlaşması’nın imzalandığı ‘Rumine Sarayı’nı da gezdik.

Arkadaşlardan biri ‘Antlaşmanın imzalandığı masayı görebilir miyiz?’ diye sorduğunda ‘depoda’ yanıtını alınca şaşırdık, daha doğrusu üzüldük.

Oysa bu tarihsel masayı nice Türk kuruluşu Türkiye’ye getirtmek için ne uğraşlar vermişlerdi. Meğer yetkili bizi atlatmış! Bir ara da olsa masayı orada görme şansımız oldu!

Masa bir sürpriz olarak sonra Couchepin’in ziyareti sırasında Ankara’da ortaya çıktı. Couchepin İsviçre’nin Ankara’da elçilik açılışının 80. yıldönümünün anısına masayı Ankara’ya hediye getirmişti!”

İnönü’nün Lozan Madalyası

23 Aralık 2008’deki yazım ise özetle şöyleydi:

“İsviçre Cumhurbaşkanı Pascal Couchepin, Ankara Büyükelçiliği’nin 80. yıldönümü nedeniyle yaptığı ziyarette Türkiye’ye olağanüstü bir hediye vermişti. Hediye, Türkiye Cumhuriyeti’ni doğuran 24 Temmuz 1923’te Lozan Antlaşması’nın imzalandığı masaydı.

Masanın Çankaya Köşkü’nde, bugünkü TBMM Binası’nda, Ankara’da Resim ve Heykel Müzesi’nde sergilenmesi gibi öneriler yapılmış, masa ortada kalmıştı. 14 Kasım tarihinde bu köşede yazdığımız yazı şöyle bitiyordu:

‘İki önerimiz var. Yabancı devletleri bu masaya oturtan ilk TBMM Müzesi ya da Lozan görüşmelerini başarı ile sürdürüp imzası ile noktalayan İnönü’nün Pembe Köşk Müzesi en uygun yerlerdir.’

Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürü Orhan Düzgün arayıp şu bilgiyi verdi: ‘Masayı, iç düzenlemesi yenilenmekte olan ilk TBMM Müzesi’nde ve ayrıca ailesinin bağışladığı İnönü’nün Lozan madalyası ile birlikte sergileyip 23 Nisan’da ziyarete açacağız.’

Masa en doğru yeri bulmuş, ayrıca İnönü’nün madalyası ile de taçlanmıştı.”

***

Couchepin, masayı Ankara’da, törenle Türkiye’ye vermeden önce, “Bir kez daha dokunmak istiyorum!” demişti... Pek çok konuğun olduğu bu törene, o masada zafer antlaşmasını imzalayan İnönü ailesinden kimse davet edilmemişti!

Lozan’ın Ünlü Anısı

***

O masada İngilizlerin ve yandaşlarının yenilgisini imzalayan İngiliz Dışişleri Bakanı Lord Curzon çok öfkeliydi! 

Lord Curzon, “Türkiye Cumhuriyeti’nin tapusunu” başarıyla imzalayan Türkiye Dışişleri Bakanı İsmet İnönü’ye öfkeyle şöyle demişti:

“İstediğinizi aldınız (cebini ve ABD delegesini işaret ederek) ama para bizde; nasıl olsa geleceksiniz, yardım isteyeceksiniz. O zaman bugün kabul etmediklerinizi bir bir önünüze koyacağız!”

İnönü gülerek “Gelirsek yaparsınız...” yanıtını vermişti!

***

Masa, törenle 11 Kasım 2008’de Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’e teslim edildi!