Başbakan Adnan Menderes, bugünün çılgın projelerine benzeyen “İstanbul’un imarı” projesini 1956 yılının sonlarında düzenlediği basın toplantısında açıklamıştı.
Menderes, İstanbul’un imarı işini bir hükümet meselesi olarak ele aldığını da vurgulamıştı.
Ancak başlangıçta görüldü ki hem İstanbul Belediyesi’nin parasal kaynakları yetersizdi, hem de İstanbul yetkilileri çekimser davranmaktaydılar.
Menderes anladı ki işin başında olmadıkça sonuç alınamayacak.
Mahkeme tutanaklarına göre örtülü ödenekten ayrılan fonlarla Park Otel’de düzenlenen özel daireye yerleşti, vilayet binasında da özel bir bölüm hazırlattı.
Çaylak gazeteciliğimden anımsıyorum. O dönemin vilayet-belediye muhabirleri aynı zamanda Başbakanlık muhabirliği de yapmak zorunda kalmışlardı.
Kamulaştırmalar ilerlerken Menderes’e ilk karşı çıkan İstanbul Valisi Fahrettin Kerim Gökay olmuştu. “İstanbul’a zulm etmeye mi geldiniz?” sözlerinin karşılığı önce üç ay izne çıkarma, ardından da Bern Büyükelçiliği’ne atanarak Türkiye’den uzaklaştırılma olmuştu.

***

Bugün artık yetersiz kalan, Atatürk Bulvarı ile Vatan ve Millet caddeleri ile Barbaros Bulvarı’nın yapımı, Aksaray, Eminönü ve Karaköy meydanlarıyla Karaköy-Beşiktaş yolunun genişletilmesi, nice yapının yıkılmasına, sahiplerinin ellerinin böğründe kalmasına yol açmıştı. Para alamadıkları gibi evsiz de kalmışlardı.
Haşim İşcan 1963’te Belediye Başkanı olduğunda belediyenin tüm gelirleri hacizliydi. Yıkıma uğrayanlar arasında Mimar Sinan yapıtı olanlar da dahil 54 cami de vardı. (Ayrıntı için: www.sinanmeydan.com)
İsmet Paşa’nın İkinci Dünya Savaşı’nda “camileri depo yaptığını” söyleyenler, sözün gelişi ne hikmetse bu gerçeği ağızlarına almazlar.

***

Eminönü’nde Mısır Çarşısı’nın çevresi yıkılırken buldozerlerin yetersiz kalması nedeniyle ucuna ağır topuzlar asılmış büyük askeri vinçlerin, tarihi eserleri o topuzlarla vurduklarında çıkan sesi bugün bile anımsarım.

***

Bir yandan anayasaya aykırı kamulaştırmalar sürüyor ama projeyi ilerletmek için de para gerekiyordu.
Onun da yolu şöyle bulundu.
O yıllarda Türkiye’nin parası olan kuruluşları sınırlıydı. Kamunun elinde sadece Emekli Sandığı, PTT, Tekel ve İşçi Sigortaları Kurumu (sonra SSK) vardı.
Metrekaresi 40 ile 200 lira arasında kamulaştırılan ya da kamulaştırılacak olan yapıların arsaları, bu kuruluşlara Başbakan Menderes’in biçtiği 2 bin 500 ile 4 bin liradan satılıp fon oluşturuluyordu. Yüksek Adalet Divanı’nın “İstimlak Davası Yolsuzlukları” dosyası kapsamında, Menderes’le birlikte Mümtaz Tarhan, Kemal Hadımlı, Ethem Yetkiner, Emin Kalafat, Medeni Berk, Haluk Şaman ve Hayrettin Erkmen de yargılanmışlardı. Onlar beraat ettiler. Başkanvekili Selman Yörük, üyeler Hıfzı Tüz ve Nahit Hatipoğlu’nun karşı oylarına karşın çoğunluk oyuyla dosya Anayasayı İhlal Davası ile birleştirildi.

***

Okurlarımızdan anımsayacaklar olacaktır.
Ustalarımızdan Cihat Baban, anılarında (Politika Galerisi - Cumhuriyet) Menderes’e çok yorulduğunu söyleyerek ayrılmasını istediğinde şu yanıtı aldığını açıklamıştı.
“İstifa edemem, çünkü ben bu memleketi hızla kalkındırmak için yüreğimdeki bu ateşle her işe birden saldırdım. Her işi de 2490 sayılı kanuna (Devlet İhale Yasası) uygun yapmadım.
.....
Bugün istifa etsem o sağır, o İsmet Paşa yok mu, beni kulağımdan tuttuğu gibi Divan-ı Âli’nin (Yüce Divan’ın) karşısına çıkarır.” (Cumhuriyet - 25 Eylül 2006)