Son 10 yıl içinde ülkenin giderek daha çok muhafazakârlaştığı konusunda, en azından çeşitli anketlerin sonuçları arasında, az çok bir fikir birliği var. Anketler yanılabilir, artı-eksi 1-3 puan, ama soru doğru sorulduysa eğilimin yönünü belirlemekte yanılmazlar.

Ertuğrul Özkök, bir yazısında muhafazakârlaşma işaretlerinin gerçeği ne kadar yansıttığını sorguladı. Özkök, toplumun muhafazakârlaştığına ilişkin ileri sürülenlerden pek çoğunun iddia aşamasında kaldığını, bunların bilimsel bir olguya dönüşmediğini söylemek istedi. Genel kabullerin olgu/gerçek olup olmadıklarını ancak kapsamlı bir çalışma ortaya koyabilir.

Özkök iyimser biridir, en azından yazılarına egemen olan yön budur. Ama yazısındaki iyimserlik, “ülke muhafazakârlaştı” iddialarını, “bu değil, bu değil, bu hiç değil” metodu ile elimine etmek biçiminde sergilendi! Ama muhafazakârlık varsa bile, bunun geleceğinin olmadığı iyimserliğiyle noktalandı. Mehmet Tezkan, nasıl muhafazakârlaştığımıza ilişkin örnekler vermekle yetindi. Tezkan’ın en önemli “sabitesi” ise şuydu: Muhafazakârlık kolay gelir, zor gider... Diğer bir saptaması da muhafazakârlığın kadınlar üzerinden yürüdüğünü söylemesiydi. Hani türban özgürleştiriciydi, diye de sordu.

***

Konuya 3 noktadan katkıda bulunmayı deneyeceğim:

1) Muhafazakârlaşmanın iki yönü var, bunları birbirinden ayırmak gerekir. A) Muhafazakârlığın iktidar ve tabana inen devlet ve yerel güçleri aracılığıyla uygulanan politikalar, yasalar ve kararlar aracılığıyla sürdürülmesi... B) Bu kararların halkın yaşamında ve inancında gerçekten bir muhafazakârlığın artması...

Burada soru, iktidarın devlet aracılığıyla (iktidar ve adamları ve medyası, polis, kaymakam, vali, belediye bakanlarının kararları) geliştirdiği ve uyguladığı muhafazakârlaşma söylemi sanıldığı tabanda ciddi bir karşılık buldu mu, bulduysa ne kadar buldu; yoksa iktidar politikaları olarak mı daha çok kaldı ve halk içinde fazla taban bulmadı mı?

İktidarın kararları ve söylemi muhafazakâr ama halk o kadar muhafazakâr mı? Bunlar farklı şeyler... Ama şunu söyleyebilirim: İktidarın söylemi, henüz tabanda istediği kadar karşılık bulmamıştır. Sorayım: İktidarın söylemi 100 ise 10 yıl içinde tabanda bulduğu karşılık yani bu söylemin halk içinde karşılığı, benimsenmesi yüzde kaçtır? 10?, 20? Sıfır olmasını beklemek, eşyanın doğasına aykırı olur.

***

AKP, biliyoruz ki bir karma seçmene sahip... Erbakan’ın oyları + Süleyman Demirel partisinin oyları + Özal’ın yani Anavatan’ın oyları. Erbakan’ın çekirdek oyları, tamam muhafazakâr. Demirel ve Özal’ın oyları ise merkez sağ-liberal oylardı. Şimdi bu pencereden baktığımızda, tabanda tutuculuk arttı demenin karşılığı, DYP-ANAP da Erbakanlaştı demeye karşılık gelebilir. Tabii, RTE yeni bir söylemle bütün bunları bir potada eritip “yeni toplum” yaratma niyetinde... Yaratabilir mi? Bence hayır.

Şunu söyleyebilirim: İktidar ve kullandığı devlet ve yerel yönetimlerin halkı tutuculaştırma politikası, dörtte bir karşılık bulmamıştır. Özkök’ün iyimser geleceğinin bir karşılığı var: Kapitalizmin ve tüketimin gelişmesi... Hep bu sürecin sosyolojik olarak dışa açık bir toplum yaratacağı varsayılır. Ama bunu mutlak bir değer olarak kabul etmek, tartışmalıdır.

***

Tezkan’ın tutuculaştırma; anneler, kadınlar üzerinden yürüyor tezi, özellikle köylerde çok geçerli: Üç yıl önce annemin köyüne; Rize’ye gittik. Beş gün kaldık. Köylerde kadınlar üzerinden müthiş bir dinselleştirme- tutuculaştırma politikasının tam gaz uygulandığına tanık olduk.

Köye, bir cemaatin beyazlar içinde giyinmiş vaazcı kadınları geliyordu. Her hafta köyden bir kadının evine toplanılıyor ve köyün kadınlarına birkaç saat vaaz veriliyor, çaylar içiliyor ve Kuran okunuyordu...

Ev süslenip püsleniyordu cemaat tarafından: Toplanılan yer beyazlarla adeta yeniden döşeniyordu!

Anlıyorsunuz değil mi! Melekler, Tanrı’nın elçileri falan filan...

Köylerdeki bu dini merasimlerin kentlerde de yapıldığını varsayabiliriz.

Bir yandan sosyolojik süreç iyimserlik yönünde akacak, öte yandan kırsal ve kadınlar aracılığıyla veya onların üzerinden çocuklar ve kocalar hizaya getirilecek. Tepeden de RTE hâkim olduğu bütün güçlerle bu süreci derinleştirecek ve yerleştirmeye çalışacak.

Buradan apayrı bir bölünme çıkacağı ve birbirinin dilini giderek daha az anlayan topluluklar oluştuğu kesin...