7 Ocak 2021, duayen bir yazar ve basın emekçisi olan Refik Erduran’ın vefatının 4. yıldönümü.1928’de İstanbul’da doğan Refik Erduran 07.01.2017’de, 89 yaşında yine İstanbul’da bu dünyaya veda etmiştir.

Refik Erduran; ne vefatında, ne de vefatından sonra geçen 4 yılda büyüklüğüne yaraşır bir anmaya, bir kadirbilirliğe muhatap olamadı. Bu yüzden; dünyaya açılmış, birbirinden değerli eserler vermiş, mücadeleyle dolu dolu geçmiş bir hayattan süzülmüş tecrübe ve felsefe yüklü anılar, anlatılar ve anekdotlar; kendisiyle ilgilenen çok dar bir çevrenin tekelinde kalmaya mahkum oldular.

Halbuki böyle niteliklere sahip bir yazar sadece gazete yazılarıyla bile değil, çeşitli TV programlarıyla da anılmayı fazlasıyla hak etmektedir.

DİL VE ANLATIM USTASI

Refik Erduran çok uzun yıllar hem profesyonel gazete yazarlığı yapmış (Milliyet’teki yazarlığı onlarca yıl sürmüştür), hem de dilimizin en güzel oyunlarına ve romanlarına imza atmıştır. Refik Erduran, kendisini okumaya başlamış, harika üslubunun biraz tadına varmış olanları bağımlı veya tiryaki kılacak kadar dil ve anlatım ustasıdır. Bu satırların yazarı onu 1965 yılında Milliyetteki köşe yazarlığından tanımış, ölünceye kadar her yazdığı yayın organında takip etmiş bir okuyucusudur.

Refik Erduran; sınırlı sayıda, öyle “tuğla gibi” diye nitelenen hacimde değil,  makul hacimde eserler vermiştir. Bunların en önemlilerinden biri, 2005 yılında yayımlanan İblisler Azizler Kadınlar adındaki, anılarından oluşan kitaptır. Bu kitap, edebiyatımızın anı türündeki başat örneklerinden biridir.

Bu kitap, Türkçeye egemen usta bir yazarın anadiliyle nasıl harikalar yaratabileceğinin şaheser bir belgesidir. İblisler Azizler Kadınlar, kimilerinin okuyup çok beğendikleri kitapları anlatmak için kullandıkları, “Su içer gibi okudum!”, ifadesinin bile az geleceği bir kitaptır.

Çok renkli, çok hareketli, macera dolu bir hayatın okuyucuyu alıp götüren müthiş hikâyesine sindirilmiş ibretlerin, derslerin, fikir ve felsefelerin beyin fırtınası estirdiği bir eserdir. Bizim gibi muhafazakâr toplumlarda büyük çoğunluğa çok ters ve çok aykırı gelecek birtakım eylem ve ilişkilerin açık açık anlatıldığı bir belgeseldir.

Liseyi Robert Kolej’de, üniversiteyi ABD’de okumuş bir insan olan Refik Erduran, çok iyi İngilizcesiyle dünyayı her zaman çok yakından izlemiştir. Özellikle fikir, sanat ve edebiyat alanındaki gelişmeleri hiç kaçırmamıştır. Uzun seneler ABD’de ve KKTC’de yaşamıştır. Nerede yaşarsa yaşasın Türkiye ile ilişkisini hiç kesmemiştir. Dürüst ve bilinçli bir vatanseverdir. 

NİTELİKLİ ESERLER

Hayatının bütün hikâyesi sözünü ettiğimiz bu kitabındadır. Bu kitap bir gazete yazsıyla anlatılabilecek gibi değildir. En iyisi bu kitabı bulup okumaktır. 

“Yağmur Duası”, Sabiha, Domuz, Er Oyunu, “Kavşak” gibi romanlarının; bir bölümü hem sahnelenmiş hem de basılmış, bir bölümü ise sadece sahnelenmiş oyunlarının, cumhuriyet devri edebiyatımızın en iyi örnekleri arasında yer alacağına hiç şüphe yoktur. Biyografik bir roman olan Sabiha, alanında Türk edebiyatında zirveye layık eserlerden biridir.

“Cumhuriyet Kitapları”ından çıkan “Jetonlar Düştükçe”de halkımızın zekası, kurnazlığı, dalgınlığı, özverisi gibi birçok konuda usta bir yazarın gözlemleri yer almaktadır.

Sözünü ettiğim kitaplar, bütün ayrıcalıklarına, sıra dışılıklarına rağmen yayın dünyasında hak ettikleri rağbete mazhar olamamışlardır. Bu yüzden diyoruz ki, Erduran hak ettiği zenginlik ve şöhrete erişememiş; layığını bulamamış; Türkçe ustası büyük bir yazardır.

Yazımızın başlığında yer alan “zengin olamamış” sözü boşuna kullanılmamıştır. Refik Erduran olağanüstü yeteneklerine, çok değerli eserler vermiş olmasına rağmen hayatının son senelerinde maddi sıkıntılar yaşamış; çocuklarının eğitim giderlerini karşılamakta, kullanmaya mecbur olduğu bazı pahalı ilaçları satın almakta zorlandığını yazmıştır.

Refik Erduran en başta ailesi için, sonra da Türk basını ve Türk edebiyatı için yeri doldurulamaz bir kayıptır. Ruhu şâd olsun.

İSMAİL ÖZCAN
EĞİTİMCİ, YAZAR