Anlaşılan, CHP’nin belediye başkan adayları, birkaç büyük il dışında, “örgüt denetiminde önseçim” ile belirlenecek. Yönetmeliğe göre, önseçim; “Siyasi Partiler Kanunu”nda belirlenen yöntemle, yargı gözetim ve denetiminde yapılır. Örgüt denetiminde önseçim ise daha esnek bir yaklaşım. Bu esneklikten yararlanarak tüzük ve yasaların getirdiği dar çerçevenin dışına çıkmak mümkün. 

Partinin güçlü olduğu yerlerde önseçim, genel seçim sonucunu da belirlemiş oluyor. Yerel yöneticiler, önseçimde, büyük bir olasılıkla, konuyu fazla irdelemeden, alışılmış basit çoğunluk yöntemini kullanacaklar. 

SEÇMEN MEMNUNİYETİ

Basit çoğunluk yönetiminde, üyeler oy pusulasında bir ismi işaretler. En çok işaret alan aday seçilir. Örneğin, altı adayın olduğu bir ilçede, her adayın birbirine yakın oylar aldığını varsayarsak yüzde 17 oy alan bile birinci çıkabilir. Bu durumda seçmenlerin yüzde 83’ü sonuçtan memnun olmayacaktır. O nedenle, önseçimlerin, basit çoğunluk yöntemine göre daha yüksek seçmen memnuniyeti sağladığı araştırmalarla bulunmuş olan aşağıdaki yöntemlerden biri ile yapılması düşünülebilir.

1- İki turlu: İlk turda en yüksek oy alan iki aday için tekrar oylama yapılır, yüzde 50’yi geçen seçilir.

2- Alternatif oy: Seçmenler, oy pusulasında adayları tercih sırasına göre, birinci, ikinci, üçüncü... olarak işaretler. En düşük “birinci tercih” oyu alan aday ayrılır. Ayrılan adayın pusulalarındaki  “ikinci tercih” oyları diğerlerine dağıtılır. Bir adayın oy oranı yüzde 50’yi geçene kadar işleme devam edilir. 

3- Onay: Seçmen, listede, sıralama olmaksızın, beğendiği birden fazla adayı işaretleyebilir. En çok işaretlenen kazanır.

4- Puanlama: Seçmenler, adaylara, özelliklerine göre 1-5 arasında not verir. En yüksek not alan kazanır. 

5- Star: Önce, puanlama yöntemi ile en yüksek not alan iki aday ayrılır. Sonra, oy pusulaları tekrar sayılır, sadece bu iki adayın notları karşılaştırılır. Bir pusulada diğerinden yüksek not almış olan adaya bir puan yazılır. İkinci sayımda, en yüksek puan alan seçilir.

İYİ BİR DEMOKRASİ İÇİN

Bu yöntemler, basit çoğunluk yönetimine göre karmaşık gelebilir. Ancak, oy pusulaları çoktan seçmeli sınavların cevap kâğıtları gibi düzenlenir ve optik okuyucularla okunursa, kolayca sayılabilir.

Önseçim, sadece parti üyeleri ile değil, halkın da katılımıyla yapılabilir.

Burada da basit anket yerine, daha anlamlı yöntemler kullanılabilir.

Örneğin, halktan rastgele seçilmiş 383 kişi, 150 bin seçmeni, yüzde 95 güvenilirlikle ve yüzde 5 hata payı ile temsil edebilir. Bu 383 kişi, bir salonda toplanıp beş kişilik gruplara ayrılarak, aralarında en uygun adayı belirlemek için müzakere edebilirler. Böyle küçük gruplardan daha doğru kararlar çıktığı, deneylerle gösterilmiş.  

Örgüt denetiminde önseçim yapan yerel yöneticiler, Türkiye’ye örnek olacak demokratik  sistemleri uygulamaktan korkmamalılar. İyi bir demokrasinin göstergelerinden biri de iyi bir seçim sistemidir.

DR. NEZİH OKUR

CHP PARTİ OKULU EĞİTMENİ