Malumatın ardını “gören” Harari, ne hikmetse “vekâlet savaşları”nı unutmuş gibi görünüyor. Liberal küresel düzenin bulduğu bu yeni savaş biçimini de barışa dahil ediyor olacak ki “Yeni Barış”ı bozan Rusya oluyor; yoksa Suriye’ye konuşlandırılmış PYD’yi ve IŞİD’i idare eden Batı değil. Daha düne kadar Ukrayna’ya Neo-Nazi takviyesi yapanlar ne çabuk unutuldu?

21. yüzyılın ünlü akademik gurusu Harari’nin The Atlantic’te 12 Aralık 2022’de yeni bir yazısı yayımlandı. Bu makale, Hasan Ayer’in tercümesiyle 22 Aralık 2022’de Serbestiyet’te yer aldı. 

Harari’nin gözünden bakıldığında dünyamız hayli ilginç. 21. yüzyılın başlangıcında “Yeni Barış” yaşanmış ve bu mucizevi dönemi esasen liberal küresel düzene borçluymuşuz.

‘MİNİK’ OPERASYONLAR

Bu “Yeni Barış”ın delili olarak savaş dışı ölüm sayılarının oranını sunuyor. Oysa son 20 yılda, Harari’nin gözüne bir türlü çarpmasa da pek çok “minik” savaş yaşandı. Dünya tarihine aşırı yukarıdan bakmaya pek alışkın Harari nedense ülkesinin dibinde olan bitenden bihaber görünüyor. Birkaç “minik” müdahaleyi anımsatalım: Mart 2003 Irak işgali, 2011 NATO’nun Libya’ya müdahalesi, 2013-2014 Fransa’nın Mali’yi işgali... Tüm bunlara elbette bir kılıf bulundu. Gerekçeleri, Harari’nin sandığının aksine Rusya’nın sunduğu gerekçelerden daha sağlam değildi. 

Harari bunları bilmez mi? Bilir elbette ama bunlardan bahsedip de onun deyimiyle liberal küresel düzenin keyfini kaçırmaya gerek var mı?

Yuval Noah Harari

‘HAYDUT’

Her şeye genel ve kuramsal bir anlatı çerçevesinde yer veren Harari, her ne hikmetse konu, bu düzene uymayanlara gelince onların “aptallığından/haydutluğundan” dem vuruyor. ABD’nin propaganda merkezlerinin sıfatlarını diline doluyor. Harari’ye göre İran, “haydut devlet”; Putin ise “haydut lider”. ABD’li yetkililer bile bunlara bu kadar inanmıyordur. Sözgelimi, ABD’nin derin akıl hocalarından John Mearsheimer, Ukrayna’nın işgalinde Batı’yı suçlarken, bildiğimiz kadarıyla bu tür bir angajmanı olmayan Harari çok daha gözü pek davranıyor. Belki de yeni bir kadro açılmıştır! 

YENİ BİR DÜZEN

Unutmayalım, uluslararası anlaşmaları ve sözleri bozanlar “haydut” denilen İran ve Rusya değil, ABD ve AB’dir. Şimdi o AB, Avrupa’da kıyısında köşesinde “Rusluk” bulunan her şeye karşı cadı kazanı kaynatıyor; Almanya’da alternatif siyaseti savunan bürokratlar kovulurken “darbe girişimleri” adı altında yeni bir dizayna tanıklık ediyoruz; Avrupalı demokratlar düne kadar sol siyasete karşı yedekte tuttukları ırkçılığın hortlaması karşısında çaresiz.

Harari’nin asıl sitemi, dünyanın ötekilerine karşı değil. Harari kendi efendilerine kızıyor. Çünkü Putin’in başarısı onlar için eski sözlerden cayma fırsatı. Şimdi o efendiler, iklim anlaşmalarından, enerji sözleşmelerinden, “demokrasi ve özgürlük vaatleri”nden caymak için Rusya, Çin, İran gibi “haydut”ları bahane etmeye çalışıyor. Ne de olsa SSCB çöktü. Artık kitleleri kontrol etmek için bu vaatlere ve refah devletlerine ihtiyaç yok. 

İşte Harari bunu görüp efendilerine sesleniyor: “Küresel düzeni yeniden inşa etmek, 2010’larda dağılan sisteme geri dönmek demek değildir. Yeni ve daha iyi bir küresel düzen, parçası olmaya istekli Batılı olmayan aktörlere daha önemli roller vermelidir.” Harari’nin dâhiyane (!) reçetesi belli: İsyancılara sömürüden pay verelim ve yeni bir düzen kuralım. Bu reçetenin sonucu ise yeni ittifaklar, yeni çatışmalar ve yeni operasyonlar.

CENK ÖZDAĞ

HUKUKÇU / FELSEFECİ