Gelecek kuşaklar ve Türkiye Cumhuriyeti tarihi için, anılarını yazmayı bir vazife olarak kabul eden Atatürk, 7 Nisan 1924’te Yunus Nadi’ye verdiği bir mülakatta; 1919 Mayıs öncesi ve sonrası ile ilgili belgelere dayalı iki ayrı eser bırakacağını ifade etti. Bu eserlerden birincisi, Atatürk’ün Hakimiyeti Milliye ve Milliyet gazetesi başyazarlarına anlattığı anıları içermektedir. Bu anılar, Atatürk tarafından kontrol edildikten sonra, her iki gazete tarafından 13 Mart 1926’dan itibaren yayımlanmaya başladı. 15 Mart’tan itibaren de diğer iki gazete ile birlikte Cumhuriyet gazetesi de Atatürk’ün anılarını yayımlamaya başladı.

TARİH YAZMAK

Tarihi yaptığı gibi yazan ve belgeleyen dâhi lider Atatürk, Milli Mücadele ile ilgili boşluk bırakmamak için, fikirsel hazırlık aşamasını anılarıyla, eylemsel aşaması olan kurtuluş ve kuruluşu da Nutuk adlı eseriyle doldurarak bu konuda birbirini tamamlayan iki muhteşem eser bırakmıştır.

Atatürk’ün anıları, 19 Mayıs 1919’a kadar olan tutum, davranış ve düşüncelerini içermektedir. Anılarda Selanik’te arkadaşlarıyla yaptığı bir toplantı ve Selanik hatıraları, istibdat ve II. Meşrutiyet devri, İttihat ve Terakki Partisi’nin yürüttüğü sorumsuz ve yanlış siyasetlere yönelik eleştirileri yer alır. Aynı zamanda Osmanlı devlet adamları hakkında somut olaylara dayanan eleştirileri, Atatürk’ün parti ve hükümet politikacılığının üstünde gördüğü vatan siyaseti, cephelerde Alman komutanlarla ve siyasette İttihatçı liderlerle çatışması da yer bulur. Bunun yanında şehzade olan Vahdettin ile Almanya seyahati ve onu vatan savunması için kazanma çabaları, Alman imparatoruna doğru bildiklerini söylemesi ve imparatorun tepkisi, Enver Paşa ile olan çekişmeleri, Cemal Paşa ve Talat Paşa ile ilgili anılarına da yer verir. Ayrıca Suriye-Filistin Cephesi’nden vatanın kurtuluşu için düşündüğü çareler, Adana’da Yıldırım Ordular grup komutanı olduğunda fiilen direniş hareketini başlatması, İstanbul’a geldiğinde hükümeti ve saltanat makamını mücadeleye dahil etme çabaları, nihayet bütün çareler tükendikten sonra hükümeti ve saltanatı da karşısına alarak Milli Mücadele’yi başlatmak için Anadolu’ya geçme kararlılığı...

FİKRİ HAZIRLIK

Atatürk’ün birinci eseri olan Anılar, Cumhuriyet gazetesinin 15 Mart-13 Nisan 1926 tarihlerinde yer alan yayını esas alınarak İsmet Görgülü tarafından Atatürk’ün Anıları başlığı ile kitaplaştırılmıştır. (Bilgi Yayınları, Ankara, 1998) 

Atatürk gibi dâhi bir liderin, fikri hazırlık olmadan eyleme geçmesi düşünülemeyeceğine göre Nutuk’un bütünleyici eseri olarak anılar, “Nutuk” ile birlikte okunmalıdır. Böylece fikri hazırlık ile eylem arasına sokulmaya çalışılan çarpıtmaların da önüne geçilebilecektir. Çünkü anılar okunduğunda görülecektir ki Samsun görevi gündeme gelmeden önce, uygun bir zaman ve fırsatta Anadolu’ya geçme ve “Türk milletine felaketi haber verme” kararı verilmiş “müsait mıntıka” ve yollar üzerinde çalışılmıştır.

DOÇ. DR. HALİL ÖZCAN

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ ÖĞR. ÜYESİ