İspanya’nın başında bir değil iki ayrılıkçılık problemi var…
İspanyol devleti yıllarca ayrılıkçılığı savunan Bask terörizmi ile mücadele etti, henüz kesin zaferle olmasa bile bu savaştan baskın çıktı. Buna karşın şiddet kullanmayan Katalan milliyetçiliği, ekonomik kriz yaşayan ülkenin başına daha büyük bela kesildi.
Bask yöresinde ayrılıkçılık yanlıları halihazırda yüzde 50’lerde seyrederken aynı oran Katalonya’da yüzde 60 - yüzde 70’lere yükseldi. Katalan parlamentosu otodeterminasyona kapı aralayan bir “egemenlik bildirisi” geçirerek Madrid ile bu hafta yeni bir çatışma sayfası açtı.
Bundan sonra olabilecekleri sosyalist Parti Milletvekili Juan Moscoso ile konuştuk. Bask kökenli Navarra Milletvekili Juan Moscoso; dün ilk bölümüne yer verdiğimiz açıklamalarında, Bask ve Katalan milliyetçiliği hakkında karşılaştırmalı bir analiz sunuyor. Moscoso ile görüşmemiz şöyle:
“Katalanların ‘egemenlik bildirisi’nin ardından bir bağımsızlık referandumunun gelebileceğini düşünüyorsunuz. Tırmanma mı yaşanıyor?”
“Kesinlikle!”
“Katalanlarla daha ileri bir özerklik formülü müzakere edilemez mi?”
“Sosyalistler olarak bizim önerimiz bu. İspanya’yı federalleştirmek için bir anayasal reform öneriyoruz.”
“Katalanlara, Bask benzeri mali özerklik verilmesini destekler misiniz?”
“İsteyen herkese, anayasal çerçeve içinde mali özerklikler tanınmalı. Bizim önerilerimiz bu yönde.”

İspanyol-Katalan rekabeti

“Ama Katalanlar ve Baskların Madrid’le ilişkileri farklı…”
“Katalanlar kurban pisikolojisi içinde. Anlaşılmadıklarını, Madrid’e giden vergilerle soyulduklarını düşünüyorlar. Katalonya ile ülkenin ilişkisi karmaşık. 1984’te ETA yılda 150 can alırken, ben Madrid’de öğrenciydim. Bask olduğum için kimse bana laf etmezken, ‘Katalanlar’ hep sataşmaya maruz kalırdı. Askerlikte de keza, Basklara bir şey diyen çıkmazdı. Katalanlar fıkralar dahil, çeşitli şekillerde karikatürize edilip aşağılanırdı…”
“Neden İspanyollar Katalanlara daha tahammülsüz?”
“Bunun nedenleri tarihi. Dil faktörü de var. Bask dili yereldir. İspanyolcayla paralel şekilde var olur ve ona rakip çıkmaz. Bask yöresinde İspanyolca konuşabilirsiniz. Katalonya da bir Katalana gidip İspanyolca bir şey söyleseniz, size Katalanca yanıt verir. Katalanlar dil konusunda agresif. Bu İspanyolları kızdırıyor. Bir İspanyol Baskça konuşulmasına huylanmaz, Katalanca duyduğunda sinirlenir. Kontrolden çıkan böyle fasit bir daire oluştu.”
“Şu sıra Basklar sakin. Katalanlarla olanı biteni mi seyrediyorlar?”
“Bask sorunu farklı. Bir yıl öncesine dek Bask ülkesinde terör vardı. Terörün olduğu yerde bağımsızlık ivmesi yaratmak kolay değil. Ayrılıkçılıkta çoğunluğun desteği için, şiddet yanlısı olanı da olmayanı da yanınıza almanız lazım. Şiddet yanlılarının oranı Bask ülkesinde yüzde 25. O yüzde 25’le işbirliği olanaksız. Basklar ayrıca sahip oldukları ileri özerklikten de memnun.”
“Bask ülkesinin, İspanya’nın diğer bölgelerinden ileri olan özerkliğini anlatmak için bana ‘adı konmamış bağımsızlık’ tanımını yapmışlardı. Dış politika, savunma dışında, Basklar tümüyle özerk. Topladıkları vergileri harcıyorlar vs.”
“Bağımsızlık Basklar için bu yüzden sembolik bir düş. Bask halkı, özde memnun. 8 yıldır ben Madrid’de milletvekiliyim. Seçim bölgem için burada fazla bir şey yaptığımı söyleyemeyeceğim. Kararların hepsi yerinde alınıyor.”

Terörle mücadelenin sırrı

“Bask terörizmi nasıl yatıştı?”\t
“Bask ülkesinde şiddet yanlısı ‘Amaiur-Bildu’ partisi yüzde 25’lik kesimi temsil ediyor. 90’larda siyasi partiler olarak bu yüzde 25’i siyaset ve ülke kurumları dışına çıkarmaya karar verdik. ‘Teröre açıkça karşı olduğunu beyan etmeyen partiler kurumlar dışında kalacaktır’ diyen bir yasa geçirdik. Terörle işbirliği yapanların kaynaklarını kuruttuk. Polis mücadelesini de sürdürdük. ETA elebaşlarını, aktivistlerini, tetikçilerini yakaladık. Liderlerin yakalanmasından sonra örgüte yeni katılanları ele geçirmek kolaylaştı. Fransa, Portekiz’in bu mücadeleyi desteklemesini sağladık. Muhafazâkar Halkçı Parti (PP), ayrılıkçılara yönelik yasakların hep sürmesinden yanaydı. Biz Sosyalist Parti olarak burada PP’den ayrılıyorduk. Demokratik bir ülkede yüzde 25’e sürekli sırt çevirerek yaşayamazsınız. Biz ETA ile doğrudan ilişki içinde olmayanların siyasi sürece geri dönebilmesinden yana olduk. Ancak bunun için birtakım şartları yerine getirmeleri gerekiyordu…”
“Ne gibi?”
“Siyasi kanadın şiddete son verdiğini açıklaması, kamuoyuna bunun hata olduğunu itiraf etmesi ve ETA’nın kendini feshetmesi gerekiyordu. ETA şiddeti bıraktığını söyledi ancak örgüt hâlâ çözülmedi. Bundan böyle hapisteki arkadaşlarının şartlarını iyileştirmek için mücadelelerini sürdürüyorlar. Hapisteki bin tutsağın salınmasını, arkadaşlarının normal yaşama dönmesini istiyorlar. İspanyol devleti de silahları geri istiyor.” Sürecek...