4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “ihaleye katılımda yeterlik kuralları” başlıklı 10. maddesinin dördüncü fıkrasının (c) bendinde; “Türkiye’nin veya kendi ülkesinin mevzuat hükümleri uyarınca kesinleşmiş sosyal güvenlik prim borcu olan” isteklilerin ihale dışında bırakılacağı öngörülmüştür. Kanunun uygulanmasına ilişkin kamu ihale genel tebliğinde bu maddeye ilişkin düzenlemede değişiklik yapılarak kanun hükümlerine göre yapılan ihalelerde ihaleye katılan isteklilerin, ihale tarihi itibarıyla ihaleye katılım engeli olan kesinleşmiş sosyal güvenlik prim borcu aslı ve gecikme zammı toplamının üst sınırı 5 bin TL olarak belirlenmiştir. Bu miktar değişiklik yapılmadan önce, örneğin taşeronu olmayan yüklenicinin toplam borcu asgari ücretin tavanının 3 katından az ise yani 450.050.70 TL’den az ise “Borcu yoktur” belgesi veriliyor idi. “Borcu yoktur” düzenlemesinde prim borcu üst limitinin 5 bin TL’ye düşürülmesinde Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) gelirlerinin artırılması amaçlanmış olup düzenleme, kamu hukukuna tabi olan veya kamunun denetimi altında bulunan veyahut kamu kaynağı kullanan kamu kurum ve kuruluşları tarafından 1/10/2024 tarihinden sonra yapılan tüm ihalelerde uygulanmaktadır. 

Daha önce de anılan tebliğde değişiklikler yapılmış ve uygulamanın usul ve esasları SGK’nin 2/3/2020 tarihli ve “Borç Sorgusu” konulu 2020/5 sayılı genelgesi ile talimatlandırılmıştır. 

Ancak, kamu ihalelerinde sosyal güvenlik prim borcuyla ilgili kamu ihale genel tebliğinde, 18 Mayıs 2024 tarihi itibarıyla yapılan ve 1/10/2024 tarihi itibarıyla yürürlüğe giren değişikliğin usul ve esaslarıyla ilgili olarak SGK hâlâ 2020/5 sayılı genelgeyi değiştirmemiştir. Genelgenin güncellenmemesi, hem vatandaşın konuyla ilgili doğru bilgilendirilmemesi hem de mevzuatı uygulayan SGK personelinin yanlış işlem yapmasına neden olmaktadır. 

BU NASIL MI OLMAKTADIR?

Örneğin herhangi bir ilde, SGK’nin iki farklı sosyal güvenlik merkezi tarafından yapılan borç sorgulamasında; bir sosyal güvenlik merkezi tarafından işverenin prim, işsizlik sigortası primi, genel sağlık sigortası primi, Bağ-Kur vb. borç türlerinin toplamı 5 bin TL’nin altındaysa “Borcu yoktur” belgesi verilirken diğer sosyal güvenlik merkezi tarafından sorgulama, belirtilen bu borç türleri için ayrı ayrı (4 bin 999 TL BağKur 4 bin 999 TL işveren ve 4 bin 999 TL GSS borcu) yapılarak borcu olsa da “Borcu yoktur” belgesi verilmektedir. 

Kamu ihale genel tebliğinde “Tebliğ hükümlerinin yürürlüğe girdiği tarihlerden önce ilanı veya yazılı olarak duyurusu yapılmış olan ihaleler, ilanın veya duyurunun yapıldığı tarihte yürürlükte olan tebliğ hükümlerine göre sonuçlandırılır” düzenlemesi yapıldığı ve Kamu İhale Kurumu’nun 23 Eylül 2024 tarihli duyurusunda, “...ihalelere katılacak gerçek/tüzel kişilerin sosyal güvenlik prim borcu üst limitinin 5.000.00 TL (beş bin Türk Lirası) olarak belirlenmesine yönelik değişiklik yapılmıştır. Söz konusu değişiklik 1/10/2024 tarihinde yürürlüğe girecek olup ilanı/duyurusu bu tarih ve sonrasında yapılacak ihalelerde anılan limitin esas alınması gerekmektedir” denmiştir. 

Bu durumda, SGK tarafından ihale tarihi 1/10/2024 ve sonraki bir tarih olan tüm borç sorgularında 5 bin TL sınırı aranılması gerektiğinden, 1/10/2024 tarihinden önce yapılmış kaç ihale için SGK tarafından tebliğ değişikliğine uygun sorgulama yapılmadan belge verildiği bilinmemektedir. Dolayısıyla, ilan tarihi 1/10/2024 den önce olan ve 5 bin TL’nin üzerinde borcu olduğu gerekçesiyle “Borcu vardır” belgesi verilmesi nedeniyle ihale dosyası almış ama katılamamış vatandaşlar bunu belgelemeleri halinde SGK’den tazminat alabilirler. 

SGK, kamu kurum ve kuruluşları içinde mevzuatı ayrıntılı ve iş yükü en yoğun olan kurumların başında gelmekte, kurum bu misyonunu özverili ve çalışkan personeli sayesinde en iyi şekilde yerine getirmeye çalışmaktadır. Kendi mevzuatıyla ilgili bir değişiklik olduğu zaman bunun gereklerini zamanından önce hazırlayan ve vatandaşı ve birimlerini en sağlıklı şekilde bilgilendiren bir kurumdur. Gel gör ki yöneticilerin basireti ve becerisi bu yüke yetişmediğinde faturası vatandaşa çıkarılan işte bu durumlar meydana gelmektedir. 2 ay önce yürürlüğe giren bir uygulama için SGK hâlâ mevcut genelgeyi güncellememiştir. Liyakatten, işi ehline vermekten uzaklaştıkça tüm kamu kurumlarında buna benzer olayları maalesef daha sık görmeye başladık. 

SORULARINIZ İÇİN nergis.simsek@cumhuriyet.com.tr adresine e-posta yollayabilirsiniz.