5510 sayılı kanunda ölüm sigortasında hak sahipleri; ölen sigortalının eşi, çocukları, ana ve babası olarak öngörülmüştür. Hak sahibi ana/ babalara ölüm aylığı bağlama şartları sigortalıların ölüm tarihine göre farklılaştırılmış olup, en son 2008/Ekim ayında yürürlüğe giren 5510 sayılı kanunun 34. maddesinde koşullar; 

• Eş ve çocuklardan artan hissenin bulunması (65 yaşın üstünde olması halinde artan hisse şartı aranmaz), 
• Diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması, 
• Her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması, 

şeklinde belirlenmiştir. Ana/ babanın “her türlü kazanç ve iradının asgari ücretin net tutarının altında olması” durumu ise Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) denetmenlerince tespit edilmektedir. 

Ölüm sigortasında hakkı doğuran olay “ölüm”dür. Yaşlılık veya malullük sigortasında aylık bağlanması talep şartına bağlı olup talepte bulunmayan sigortalılara bu sigorta kollarından aylık bağlanmaz. Ancak, ölüm sigortasında talep şartı, sadece zamanaşımı tespiti ve aylık bağlama işlemlerinin gerçekleştirilmesi için aranmaktadır. Çünkü ölüm aylıklarında, hakkın kazanıldığı tarihten itibaren beş yıl içinde istenmeyen aylıklar zamanaşımına uğramaktadır. Hak sahiplerine, ölüm tarihinden itibaren 5 yıl içinde müracaat etmeleri ve bu sürede hak sahipliği koşullarının yerine gelmiş olması şartıyla ölüm tarihini takip eden aybaşından itibaren ölüm aylığı bağlanmaktadır. Dolayısıyla bu kural tüm hak sahipleri için geçerli olduğu halde, yani sigortalının ölüm tarihinden itibaren 5 yıl içerisinde aylık talebinde bulunan tüm hak sahiplerine, ölüm tarihinden itibaren 5 yıllık birikmiş aylık ödenmesi gerekirken, bu yasa hükmü ana/babalar için SGK tarafından genelge ile kanuna aykırı olarak değiştirilmiştir. SGK’nin “Emeklilik İşlemleri” konulu 6/1a1/2018 tarihli ve 2018/38 sayılı genelgesinde; “Sigortalının ölümü üzerine aylık bağlama talebinde bulunan ana ve baba için kurumun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurları tarafından yapılacak gelir tespitinde, tahsis talep tarihi esas alınarak ana ve babanın bu tarih itibariyle koşulları sağlayıp sağlamadığı değerlendirilecek ve bağlanacak aylıklar anne ve babanın her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması halinde, yazılı istek tarihini takip eden ay başından itibaren başlatılacaktır.” denilmektedir. 

Konuyu örnekle açıklarsak; sigortalının ölüm tarihi 2/8/2019 ve hak sahibi ana/baba bu tarihten 5 yıl geçmeden 21/12/2022 tarihinde ölüm aylığı talebinde bulunuyorlar. Ölüm aylığının, ölüm tarihini takip eden aybaşı olan 1/9/2019 itibarıyla başlatılması gerekmektedir. SGK denetmenlerince ana/babanın hak sahipliği koşullarını yerine getirip getirmediğinin tespiti için gelir testinin, ölüm aylığı başlangıç tarihi olan 1/9/2019 tarihinden, ana babanın talep tarihi olan 21/12/2022 tarihine kadar yapılması gerekirken uzun bir süreyi kapsayan gelir tespitindeki zorluklar (22 Ekim’de gazete köşemde “Gelir testi denetmenlerin görevi mi?” başlıklı yazımda bu soruna ilişkin çözüm önerilerimi yazmıştım.) nedeniyle, ana/babanın talepte bulundukları 21/12/2022 itibarıyla gelir tespiti yapılarak, ana ve babaya aylık talep tarihini takip eden aybaşı olan 1/1/2023 tarihinden itibaren aylık bağlanmaktadır. Ana/babaya kanunen hak ettikleri 1/9/2019- 1/1/2023 süresi aylıklarının ödenmediği görülecektir. Burada, ana ve babalar yönünden büyük haksızlık olduğu gibi, Kanuna aykırı bir uygulama söz konusudur. Hak sahibi ana/ babanın her türlü kazanç ve irat tespiti, ana, babanın talep tarihi itibarıyla değil, sigortalının ölüm tarihini takip eden aybaşından itibaren talep tarihini de kapsayacak şekilde yapılmalı ve SGK bu yanlıştan en kısa sürede dönmelidir. SGK hak sahibi ana/babalara eksik aylık mı ödüyor? 

SORULARINIZ İÇİN nergis.simsek@cumhuriyet.com.tr adresine e-posta yollayabilirsiniz.