SORU: Benimle aynı gün ve asgari kazanç üzerinden çalışan arkadaşım benden daha fazla emekli maaşı alıyor? Bunun sebebi nedir? Celal Ü.

- Emeklilerin bir araya geldikleri zaman muhabbetleri genelde “Benim emekli maaşım seninkinden niye düşük” konusunda olur.

Çalışma süreleri ve prime esas kazançları aynı olduğu halde farklı tarihlerde emekli olanların aylıkları maalesef birbirinden farklı oluyor. Bu durumu aşağıdaki örnek aylık hesaplarıyla da açıklayacağım ama bunun temelinde; aylık düşürücü etkilere sahip yeni aylık hesaplama sistemlerinin getirilmesi, karma sistemlerde aylık bağlanması nedeniyle, yeni sistemlerin uygulandığı çalışma sürelerinin (2008/Ekim sonrası sürelerin) artması yatıyor. 

Aylığa hak kazanma koşulları ile aylık hesaplama sistemleri arasındaki bağ koptukça ve eski sigortalılara yeni aylık hesaplama sistemleri uygulandıkça bu düşüşün yaşanması kaçınılmaz.

Aşağıdaki tabloda yer alan aylık hesaplamalarında, sigortalıların hizmet süreleri aynı, yani hepsi toplam 7 bin 200 gün çalışmış ve hizmetlerin talep tarihinden geriye doğru aralıksız, tam çalışma şeklinde olduğu varsayılmıştır. Prime esas kazançlarda ise tüm çalışmaları asgari kazanç veya asgari kazancın katları üzerinden oluşturuldu. Bu hizmete göre, 2020 yılına kadar emekli olanların aylıkları Gösterge + 4447+5510 üçlü karma sisteme, 2020 ve 2021 yıllarında emekli olanların ise 4447+5510 ikili karma sisteme göre hesaplandı.

Tabloda görüldüğü üzere tüm hizmet süresinde: 

- Asgari kazanç üzerinden çalışan sigortalıların yıllar itibarıyla emekli aylıklarının azaldığı, 2022 yılında enflasyon (TÜFE) oranının yüksek olması nedeniyle arttığı,

- Asgari kazancın 2 katı üzerinden çalışanların emekli aylıklarının da yine yıllar itibarıyla düşmeye devam ettiği, 2022 yılında artmaya başladığı,

- Asgari kazancın 3 katı üzerinden prim ödeyenlerin emekli maaşlarının 2018 yılından sonra artmaya başladığı,

- Asgari kazancın 4 katı  ve tavan kazanç üzerinden prim ödeyenlerin ise aylıklarının yıllar itibarıyla arttığı görülüyor. Sigortalıların prime esas kazançları ne kadar yüksekse, bağlanan aylık da o kadar yüksek oluyor. Ancak, ülkemizde sigortalıların büyük çoğunluğunun primlerinin asgari ücret üzerinden ödendiği göz önüne alındığında, aylıkların giderek 2.500 TL olan alt sınır aylığının altında kalmaya devam edeceği anlaşılıyor.

***

SORU: Türkiye ve Hollanda vatandaşıyım. Eşim (70), Hollandalı ve Türk uyruğu yok. Her ikimiz de Hollanda’dan emekliyiz. Ben aynı zamanda Emekli Sandığı’ndan emekli oldum. Vefat edersem, eşim Türkiye’deki aylığımı alabilir mi? Sami İ.

- 5434 sayılı Kanun’un ek 59. maddesi gereği yabancı uyruklu kadınlara Türkiye’de ikamet etmeleri şartıyla, vefat eden devlet memuru eşinden dul aylığı bağlanır.

SORULARINIZ İÇİN 

nergis.simsek@cumhuriyet.com.tr adresine e-posta yollayabilirsiniz.