Soru: Asgari ücretle çalışıyorum. Emeklilik koşullarım yerine geldi ancak çalışmaya devam edip emekli aylığımı yükseltebilir miyim? Ali T.

 Emekli aylıklarını etkileyen iki ana faktör prim gün sayısı ile prime esas kazançlar iken kazançların ve karma sistemde bağlanan kısmi aylıkların güncellenmesinde kullanılan TÜFE ve GH oranları da aylık miktarlarını etkilemeye başladı. “Prim ödeme gün sayıları arttıkça aylıklar artar” şeklindeki kanı, karma sistemlere göre bağlanan aylıklarda kısmen geçerli. Çünkü aylıkların miktarını prim gün sayısından çok, sigortalıların prime esas kazançları, hizmetlerin hangi yıllarda geçtiği ve bunların güncellenmesinde kullanılan enflasyon (TÜFE) ve gelişme hızı (GH)  belirliyor.

Aşağıda Tablo 1’de her yıl artan şekilde hizmet süreleri olan, kazançları tüm çalışma hayatı boyunca asgari kazanç veya katları üzerinden üçlü karma sisteme göre (gösterge +4447+5510) hesaplanan ve 2008/Ekim sonrası farklı tarihlerde emekli olan sigortalıların hesaplanan aylıkları ek ödeme dahil olmak üzere  2022/Ocak dönemi itibarıyla karşılaştırıldı.

Öncelikle asgari ücret üzerinden çalışan sigortalıların, 2018 yılına kadar çalıştıkça aylıklarının düştüğü görünüyor. 3 bin 600 gün prim ödeyerek 2008 yılında emekli olan sigortalının aylığı bugün  3.292,65 TL iken, 8 bin 640 gün prim ödeyerek 2022 yılında emekli olan sigortalının aylığının düşerek 2.856,03 TL olduğu görülüyor. 2018 yılında TÜFE’nin yüzde 11.92, GH’nin 7.4, 2019 yılında TÜFE’nin yüzde 20.30, GH’nin 2.6 ve yine ilerleyen yıllarda TÜFE artışlarının yükselmesi nedeniyle aylık tutarlarının artmaya başladığı görülüyor. Bu artışlar  5510 sayılı kanunla getirilen aylık hesaplama sisteminin, aylık düşürücü etkisini tolere ediyor. Karma aylık hesaplama sisteminde, sigortalıların hizmet sürelerinde, 2008/Ekim sonrası çalışmalar arttıkça, aylıklar daha da düşecek. İkili karma sisteme (4447+5510)  göre bağlanan aylıklarda bu düşüş daha fazla olacak. Örneğin, asgari ücret üzerinden 7 bin 200 gün prim ödeyen sigortalının 2020 yılında emekli olması halinde tarafına bugün itibarıyla ek ödeme dahil  1.830,45 TL aylık bağlanırken, aynı hizmet üzerinden 2021 yılında emekli olması halinde enflasyon oranlarındaki artışa bağlı olarak tarafına 1.861,42 TL ve 2022 yılında ise 2164.70 TL aylık bağlanır.

Çalıştıkça artan prim gün sayıları aylık bağlama oranını yükseltiyor. Ancak, aylığın miktarına etkisi prime esas kazançlar kadar olmuyor. Tablo 1’de asgari ücretin üç katı ve azami kazançlar üzerinden prim ödeyenlerin, çalışmaya devam ettikçe aylıklarının arttığı diğer bir ifadeyle, primler artıkça aylık tutarlarının da yükseldiği görülüyor.

Türkiye’de çalışanların yarısının primlerinin asgariden ödendiği göz önüne alındığında, emeklilerin açlık sınırı altındaki emekli maaşlarıyla baş başa bırakılacağı bugünden ortada.

Soru: Emeklilikte yaş dışında diğer koşulları yerine getirenler, yani emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) yaşı beklerken çalışmalı mı? Ertuğrul S. 

  Kamuoyunda özellikle EYT’liler tarafından gündeme getirilen ve tartışılan konu, emeklilik yaşını beklerken çalışmaya devam etmek mi avantajlı yoksa çalışmamak mı? Bunu bir örnekle açıklarsak; sigortalı emeklilik için gerekli prim gün sayısı olan 5 bin 675 günü 2014 yılında dolduruyor ama yaşı 2022 yılında dolacak. Bu durumda 2014 yılında işten ayrılıp emeklilik yaşını beklerse mi, yoksa asgari ücretin katları üzerinden 2022 yılına kadar çalışırsa mı daha yüksek maaş alır? Tablo 2’de emeklilik gün koşulunu 2014 ila 2018 yıllarında tamamlayıp emeklilik yaşını 2022 yılında dolduracak sigortalıların bu süreyi çalışmadan veya asgari ücretin katları üzerinden çalışarak tamamlaması durumunda alacağı aylık tutarları karşılaştırıldı.

Hizmet süresini 2014 yılında doldurup 2022 yılında yaş koşulu yerine gelecek olan sigortalının, çalışmadan 2022 yılını bekleyip emekli olması halinde, tarafına bağlanacak aylık tutarı 2.849,04 TL oluyor. Bu sigortalının 2014 yılında işten ayrılmayıp yaşı dolduracağı 2022 yılına kadar asgari ücret üzerinden çalışması halinde ise tarafına bağlanacak aylık tutarı daha düşük yani 2.732,01 TL oluyor.

Aynı şekilde, hizmet süresini 2015 ve 2016 yılında doldurup emeklilik yaşını 2022 yılında dolduracak olan sigortalıların, süreyi çalışmadan beklemesi halinde, taraflarına bağlanacak aylık tutarları, süreyi asgari ücret üzerinden çalışarak geçiren sigortalılara  bağlanacak aylıklardan daha fazla oluyor.

Bu durum, 2017 yılından itibaren değişmeye başlıyor. Bu tarihten itibaren TÜFE oranlarının yüksek olması nedeniyle asgariden de olsa çalışmanın, çalışmama durumuna göre daha avantajlı olduğu görülüyor. Tablo 2’de de görüleceği üzere, 2017 yılında gün koşulunu yerine getirip 2022 yılında yaşı doldurması nedeniyle emekli olacak kişinin bu süreyi çalışmadan tamamlaması halinde  tarafına 2.701,33 TL aylık bağlanırken, süreyi asgari ücret üzerinden tamamlaması halinde tarafına 2.732,01 TL aylık bağlandığı görülüyor. TÜFE oranlarının artmaya devam ettiği hususu göz önüne alındığından, sigortalılar için 2017 yılından sonra emeklilik yaşını bekleme süreleri azaldıkça, çalışmanın daha avantajlı olduğu görülüyor.

Sigortalıların emeklilik yaşını çalışmadan beklemek yerine, asgari ücretin katları üzerinden prim ödeyerek tamamlamaları halinde, her durumda taraflarına bağlanacak aylıklar artıyor. 

SORULARINIZ İÇİN 

nergis.simsek@cumhuriyet.com.tr adresine e-posta yollayabilirsiniz.