PMC Wagner ya da CHVK Vagner diye anılan paramiliter grup, Rusya’nın sınır dışı çıkarlarını savunmak amacıyla savaşan yarı resmi bir milis gücüdür. Kurucu komutanı Yevgeni Prigojin de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in yakını bir oligark...

Başlangıçta Putin’in onayı ve desteğiyle özel güvenlik şirketi tanımıyla kurulan bu milis gücü, bizdeki SADAT gibi eski askerlerden ve hatta savaş suçu işleyip hapis cezası almış, Wagner’e katılmak koşuluyla serbest bırakılmış mahkûmlardan oluşuyor.

Hepsi deneyimli savaşçı olan bu güçler, sahada düşmanı yok etmek üzerine sağlam eğitim alırlar. Aynı eğitimi almış düzenli ordu mensupları bile bunların karşısında ağır kayıplar verir. Aradaki fark, paramiliter grupların vicdan yokluğunda ve dogmatik kararlılığında yatar. 

Wagner Grubu’nun çapındaki benzerleri ABD’deki özel güvenlik şirketi Blackwater, İngiliz ordusunun resmi kuruluşu Special Air Service SAS komandoları ve TSK’nin Özel Kuvvetleri’dir. 

MİLİTER AMA PARAMİLİTER

Böylesi savaşçı güçler, sahaya “Saldım çayıra mevlam kayıra” havasıyla inmezler. Arkalarında mükemmel bir istihbarat servisi vardır ve lojistik destek alarak ilerlerler. ABD’nin CIA’sı Blacwater’a, İngiltere’nin MI6’sı SAS komandolarına istihbarat sağlar. Paralı askerlerin aşı, suyu eksilmez; maaşı hiç aksatılmaz! 

Wagner Grubu, 2014 yılında kuruldu. Bir süre sonra İran, Rusya’ya “Sizinkiler bize saldırdı” tadında kinayeli çıkışlar yaptı. O sırada İran’da görevli Rus dış istihbarat yetkilisi (ki 2016’da dış istihbaratın başına geçti) Sergey Narışkin, Putin’i Wagner konusunda belki de ilk uyaran oldu.

Fakat Prigojin’in komutasındaki Wagner Grubu, Sudan, Mozambik ve Mali’de özellikle maden işletmeciliği alanında Ruslara imtiyaz sağlayan öyle başarılara imza atıyordu ki aşırıya kaçtıkları ya da izinsiz yaptıkları girişimlere ilişkin kovuşturma durduruldu, unutturuldu. 

JEOPOLİTİK ARENADA YENİ BİR OYUNCU TÜRÜ

Derken, Putin’in Belarus’a konuşlandıracağım dediği nükleer başlıklı füzelerin ilk teslimatı 16 Haziran 2023’te yapıldı. Hemen akabinde Ukrayna kuvvetleri, Ruslara karşı saldırıya geçti. 

Ne var ki saldırı, Batı’nın Ukrayna’ya onca silah, mühimmat ve hatta istihbarat desteğine rağmen beklenen hızda olmadı, nedense... 

İşte Prigojin ve Wagner Grubu, tam bu sırada başkaldırdı. Hedefinin Başkan Putin, Rusya devleti, yönetimi falan değil, Ukrayna savaşında başarısız olan savunma bakanı ile genelkurmay başkanı olduğunu açıkladı. 

Putin, karşı açıklamasında Prigojin ve Wagner’i vatana ihanetle suçladı, “Cezası çok ağır olacak” diye esti gürledi. Ancak birkaç saat içinde bütün sözlerini yalayıp yuttu, üstüne 180 derecelik bir dönüş yaptı ve Prigojin’in affedileceğini, isyancı milisin de kovuşturulmayacağını ilan etti.

Dünya kamuoyu şaşırıp kaldı, hâlâ da şaşkın...

KONTROLLÜ DARBE YA DA SATILIK HAMLE

Gelişmelerin birbirine ters, iki açıklaması olabilir. Şahsen ilk aklıma gelen, Prigojin’in Putin kontrolünde bir darbe girişimi yaptığıdır. Bu çıkarsamayı, bir varsayıma dayandırıyorum: Rusya silahlı kuvvetleri, Ukrayna’yı yenemedi. Putin’in başarısızlığı birilerinin üstüne yıkmaya ve Ukrayna’da geri adım atmak için gerekçeye ihtiyacı var. Wagner kalkışması ve komutan Prigojin’in kalkışma gerekçeleri, Rus ordusunun başarısızlığını savunma bakanı ile genelkurmay başkanının üstüne yıkmaya yarar; ayrıca Rusya’yı saplandığı Ukrayna bataklığından çıkaracak bir ateşkese yol açabilir. 

İkinci olasılık ise Prigojin’in komutasındaki Wagner kalkışmasını Batı ittifakı ile Ukrayna’nın çok başarılı bir taktik harekâtı saymak...

Paralı askerin düdüğünü parayı veren çalar mı, çalar! 

Eğer böyleyse, Batı ittifakı ince hesap yapmış, Prigojin satın alınmış ve Putin’e müthiş bir tokat indirilmiş oluyor. Bu varsayımı destekleyen öğe, Ukrayna ile Wagner’in Rusya’ya içten ve dıştan aynı anda saldırıya geçmiş olmaları... Görünüşte, şimdilik başarılı oldular. 

AYI TUZAĞI MI?

Putin’in gardı düştü. Hem kendi kamuoyu önünde hem de dışarıda. Şimdi genel kanı, Putin’in Prigojin’i sağ bırakmayacağı yönünde. 

Kazın ayağı öyle değil.

Tam tersine, Putin bu aralar çok iyi korunmazsa hedef olabilir. Ne kadar ileri teknolojiniz, mühimmatınız olursa olsun savaş eninde sonunda sahada dövüşerek kazanılır. Eski askerler bu gerçeği “Zafer süngünün ucundadır” diye ifade ederler. 

Rus ordusu hantal değil, savaşmak istemiyor. 

Putin, gençleri zorla savaşa gönderiyor. 

Rusya’nın bir yanında çok zengin Rus “oligarklar”, öte yanında ağır baskı altında soluk alamayan bir halk var.

Putin’in oynadığı uzatmalar, sahadaki gerçek ister birinci şık olsun, ister ikinci, her durumda bitti.

Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko ve Wagner komutanı Yevgeni Prigojin, Putin’in Tarık Aziz’leridir. 

Saddam Hüseyin’in kellesini satan tek bir Tarık Aziz’i vardı, Putin’in arkasında sıra var.

13 Mart 2022’de bu köşede yine Rusya için yazmıştım: “Ayı tuzağı” böyle bir şeydir. Bazen tuzağa avın yanında avcı da düşebilir...