Herhangi bir yer. Uzak olmayan bir gelecekte, nedeni açıklanmayan büyük bir felaketten sekiz-on yıl sonra. Her yanda kıyamet manzaraları. İşaretler, bir nükleer savaşı akla getiriyor. Bitki örtüsü yanıp kavrulmuş, kuşlar, hayvanlar yok. Güneş bir duman bulutuyla örtülü; hava çok soğuk; toprak, akarsular, her şey gri bir külle kaplı. Sokaklar mumyalaşmış ölü bedenler, kafatası ve kemik yığınlarıyla dolu. Evler, dükkânlar, tarlalar yağmalanmış. Ortalıkta pek az insan var, kalanlar ise ıstıraplı bir can çekişmeyle hızla tükenmekte. Herkes saklanıyor çünkü soygun ve tecavüzle başlayıp yamyamlıkla şiddetlenen korkunç bir anarşi hüküm sürüyor. Uygarlığın son bulduğu bu manzara içinde isimsiz bir adam ve küçük oğlu “iyi insanlar”ın yaşadığını umdukları güney sahiline ulaşmak için yoldalar.

Aç, sefil, barınaksız, yanmış bir ormanda umutsuzca ilerlemeye çalışıyorlar. Tehlikeyi göze alarak arada bir kasaba ve kentlere iniyor, konserve, su ve giyecek arıyorlar. Eşyalarını ve brandalarını taşıdıkları bir süpermarket arabaları, yalnızca iki kurşunu olan bir tabancaları var. Çoğu kez is kokulu bir yağmur ve gri kar yağıyor. Gün, “savaştan önceki şafak kadar” ağarıyor ancak. Karanlık yolu umutsuzca aşarken ateş yakarak donmamaya çabalıyorlar ve insanlığı yenileyecek kadim “ateşi taşıdıkları” avuntusuyla birbirlerine tutunuyorlar.

Felaket, ne ise, annesi çocuğa gebe iken patlamış ve kadın doğumdan sonra intihar etmiş. Hasta olan, kan tüküren baba onu kısa geri dönüşlerle anımsıyor ve yakında öleceğini bilerek oğlunu saldırı, açlık ve tehditlere karşı eğitiyor. Çocuktan, zorda kaldığında tabanca ile intihar edeceğine dair söz alıyor.

***

Cormac McCarthy, günümüzün en önemli Amerikan yazarlarından. Okurlar onu, “İhtiyarlara Yer Yok” adlı romanından Coen kardeşlerin çektiği ve 2008’de dört dalda Oskar alan filmle hatırlayacaklar. “Yol” da (Road) yayımlandığında edebiyat çevrelerinde övgüyle karşılanmış, çok ilgi görmüş ve sıcağı sıcağına filme alınmış bir eser. İngiliz çevreciler de yazarı, “Gezegeni kurtaracak elli kişiden biri” ilan etmişler. Olabilir çünkü kitabı okuduktan sonra dehşete kapılıyor ve yoğun bir gidişi durdurma isteği duyuyorsunuz.

Yol’u, beğenisine güvendiğim, İngilizceden okumuş bir yakınım armağan etti. Türkçesi bu yıl yayımlanmış. Ön kapak çok sıradan geldiği, arka kapaktaki alıntı da hiçbir ipucu vermediği için okumaya başlamakta oyalandım ama yazım hataları ve yer yer aksayan çeviriye rağmen hızla bitirdim. Hikâye, bütün özensizlikleri aştı çünkü. McCarthy’nin dili Faulkner tadında ancak daha dolaysız. Zaten ilk kitabı Faulkner’ın editörü tarafından fark edilerek yayımlanmış. Yazar, amaca yönelik kısa, yarım cümleler, çok sık “ve” bağlacı, çok az noktalama işareti kullanıyor. Çeviride bazı cümlelerin insana düşmüş ya da hakkı yenmiş gibi gelişi bundandır belki.

Yol, bilim kurgudan çok, insan eliyle kopacak kıyametle yaşanabilecek inandırıcı, trajik bir yalnızlık ve mücadele öyküsü. Para, bencillik, tüketim ve savaş çılgınlığıyla doğanın yok edilişi üzerine dokunaklı, ürkütücü bir destan ve kesinlikle has edebiyat. Toplumsal düzenin çöküşüyle canavarlaşan, birbirinin etini yemek zorunda kalan insanoğlunu, hâlâ sahip olduğumuz ama birdenbire tümüyle kaybedebileceğimiz güzelliklerle olanakları hatırlatırken okuru derinden sarsıyor. Bu yıkımdan kaçınmak için insanın neye ihtiyacı olduğu ise açık. Nefret yerine sevgi, düşmanlık yerine dayanışma, ret değil hoşgörü ve savaş değil barış!

***

YOL / Cormac McCarthy - Kanat Kitap, 2011 / Çev: Sevin Okyay

\n\n