Van Devlet Tiyatrosu’nda Shakespeare’den “Yanlışlıklar Komedyası” sahneleniyor. Türkçesi Bülent Bozkurt’un, rejisi Özgür Avcu’nun. Dekor Büşra Eroğlu, giysi düzeni Funda Çebi, ışık tasarımı İzzettin Biçer imzalı. Ekin Eti’nin müzik düzenlemesini 4 kişilik canlı orkestra gerçekleştiriyor. Oyun, 5-6 ve 7 Mart’ta Van Kültür Merkezi’nde seyredilebilir.

Shakespeare güldürüleri, klasik Roma komedisinden izler taşıyan yapıtlardır. Büyük ozan, güldürü türünde de “insancı” (hümanist) duruşunu sürdürürken, trajik ve komik olanı iç içe oluşturmuştur. “İnsancı” yaklaşım, Plautus’un “İkizler” oyununun kişilerinin ve olay örgüsünün kullanıldığı, ilk Shakespeare güldürüsü “Yanlışlıklar Komedyası”nda da görülür.

“Klasik komedi”den Shakespeare komedisine Shakespeare, Plautus’un, Antik Yunan’ın yeni komedya yazarı Menandros’un yapıtlarından aktardığı, “aşk” ve “para” izlekleri çevresinde dönen komedilerinin içerdiği raslantı öğelerini, yanlış algılamaları, “fars” sahnelerini, aşk ve para olgusunun neden olduğu kargaşayı sık sık kullanmıştır. Plautus’un yine Menandros’tan aldığı kimi “karakter-tip”ler de Shakespeare komedilerinin malzemesidir. Günümüzdeki popüler kültürün vazgeçilmezleri arasında yer alan, “esas” kız, “esas” oğlan, inatçı baba, komik uşaklar/hizmetçiler ve yöre esnafından kişileri yakından tanırız. 

Plautus’un “İkizler”inde, yıllar önce yitirdiği ikiz kardeşini kölesiyle liman liman dolaşarak arayan bir gencin seyirciye kahkaha attıran öyküsü anlatılır. Shakespeare’in oyununda ise olay örgüsüne bir anne, bir baba ve ikiz gençlere ek olarak ikiz köleler katılmıştır.

Shakespeare’in oyununda, baba, bir gemi kazasında karısını, ikiz oğullardan ve ikiz kölelerden de birini yitirmiştir. Öte yandan, anne, yanında kalan oğuldan ve köleden de ayrı düşmüş, Efes kentinde bir manastıra sığınmıştır. İkiz oğullardan ve kölelerden biriyle yalnız kalan baba, Sirakuza’da tüccarlık yapmaktadır. Ne ki oğlu Antipholus, bir süre önce kölesiyle birlikte, yıllar önce yitirdikleri kardeşlerini bulmak için yollara düşmüştür. Baba da bir türlü geri dönmeyen oğlunu aramak için Efes’te karaya çıkar. Ne ki kente girmek için para ödemesi gerekmektedir. Ödeyemezse idam edilecektir. Böylece, Plautus’un komedisi, Shakespeare tarafından trajik gizilgüç (potansiyel) içeren bir boyuta taşınmıştır.

Trajik gizilgüç

Rastlantı bu ya, annenin yıllar önce yitirdiği oğlunu Efesli bir tüccar evlat edinmiştir. “Efesli Antipholus”, eşi Adriana, onun kız kardeşi Lucianne ve kölesi Gromio ile yaşamaktadır.

“Sirakuzalı Antipholus” ise Efes sokaklarında ikiz kölelerden -aynı adı taşıyan- Gromio ile birlikte dolaşarak, yıllar önce yitirdiği ikiz kardeşini arar. Oyun, kişilerin birbirine tıpatıp benzemesi sonucunda ortaya çıkan yanlış algılamalarla, para yitirme/para bulma gibi dolantılarla sürer. Plautus’un “İkizler”inde önemsenmeyen aşk ve evlilik örgeleri de “insancı” Shakespeare’in yapıtında ağırlık kazanır. Olaylar, karakterlerin raslantıyla buluşması ve böylece “kavuşma”nın gerçekleşmesiyle çözülür. Komediden beklenen “mutlu son”a ulaşılmıştır. 

Ne ki aile bireylerinin birbirinden ayrı geçirdiği yıllar geri gelmeyecektir. Bu durum birbirini seven insanların uzun ayrılıklardan sonra buluşmasına “burukluk” (pathos) katar. Shakespeare, Plautus’tan aktardığı metni “Shakespeare’e özgü” kılmayı başarmıştır...

‘Fars’ gösterisi Plautus’a bile parmak ısırtıyor

Ne yazık ki Özgür Avcu’nun rejisi ve Funda Cebi’nin abartılı giysileri sonucunda, “trajik” olanla “komik” olanın Shakespeare’in “insancı” yaklaşımıyla iç içe yansıtıldığı bu “ayrılık” ve “kavuşma” öyküsü, kahkaha attırma ustası Plautus’u bile şaşırtacak bir “fars” gösterisine dönüştürülmüş. Anne ve babanın dramı arada kaynayıp gitmiş. Seyirci de ne yapsın, gülüp duruyor. Genç sanatçılar sevimli duruşlarıyla bağışlatıyorlar kendilerini. Abartılı “fars”ı, rejinin abartılı yorumuna göre, en canla başla oynayan -Adriana’da- Elif Küçükkoyuncu.

Bu da böyle bir Shakespeare!!!