Alfabenin genellikle L, U, V ve bizde olmasa da W harfleri ile ekonomideki toparlanmayı tanımlamaya gayret eder hale geldi ekonomistler. Aynı analistler her ayın yeni verisine göre ekonomide bir çıkış hikâyesi yarattılar. 

Yeri geldi aylık sanayi sektöründe baz aya göre yükselişine iştahlandılar, yeri geldi çöküş yaşayan işgücü piyasasında nasıl olduğu belirsiz istihdam oranında 1 puanlık, burun kaldırmayı V çıkışı olarak sunmaya zorladılar. Daha da ileri gidip ayları birbiriyle güzellik yarışına tuttular ama makro dengeler sürekli bozuldu. Öyle garip ve aynılaşan veriler karşımıza çıktı ki sonunda şaşırıp kaldılar. Bunun en açık örneği de enflasyon, faiz ve işsizliği oran olarak yüzde 13’lerde eşitlediler ve adına da ne demekse dengelenme dediler.

Özetle, top(ar)lanması gereken dağılmış bir ekonomi ile karşı karşıya geldik. Verimlilik, rekabet kavramlarını unuttuğumuz bir düzensizlikte, gelirsizliği ve fakirliği yaşayan büyük bir kesimin varlığını hissederek hem de... 

Bu durumda doğal olarak bir toparlanma hikâyesi gerekiyordu. Bu hikâyenin en ateşli aktörü muhakkak V harfi oldu çoğu zaman çünkü ani düşüşün aynı şekilde yukarıya çıkması beklentisi kapsamında açıklaması da kolaydı. Ama işin rengi her zaman farklı oldu... Bu toparlanma çoğu zaman, zamana yayılan görünümüyle U veya L harfleriyle eşleşti. 

Her neyse... Gelin yeni bir harfi, K’yi deneyerek bir çıkış hikâyesi yaratalım mı?

Şaka değil... Ciddi ciddi bunun üzerinde duruyor ekonomistler son dönemde... Ani düşüşün acıları yaşanırken aynen ikili para sisteminde (lira ile ABD Doları’nın kullanıldığı) bir grup sektörün, piyasanın aşağı yönlü hareketi devam ederken, diğer bazılarının toparlanma emaresi göstermesi olarak şekillenen K görünümlü garip bir durum ortaya çıktı. Özellikle pandemi döneminde yaşanan piyasa davranışları K’nin yukarı ve aşağı giden kolları da tam bunu ifade eder niteliğe büründü. 

Reel, yani üretime dayalı sektörler K’nin aşağı kolunu gösterirken yukarıya giden sektörü finansal piyasalar da karşımıza çıktı. Bunun örneği, 8 bin 500’lerden 1100’e gelen borsa endeksinde, özellikle de teknoloji ve garip bir şekilde futbol kulüplerinin hisse değerlerindeki yükselişte yaşandı. Ekonomik küçülmenin yaşandığı, işsizliğin yükseldiği ve daha kötüsü geleceğin yöneticileri olan gençlerdeki karamsarlık halinde borsa endeksinin yükselişi K harfini kanıtlar niteliğe sahip bir yapı ortaya koydu...

K’nin diğer sonuçları da mevcut doğal olarak... 2019 yılında yapılan TÜİK gelir dağılımı göstermese de her kriz sürecinde üst gelir grubunun servetini artırarak süreçten çıktığını, aksine alt gelir grubunun ise kayıpla bu dönemi tamamladığını görmekteyiz. 

K-şekilli sözde toparlanma kazananı ve kaybedeni aynı bünyede taşıdığı için iyi bir gösterge olarak görülebilir mi bilmem ama harfe dayalı yenilenmenin her zaman orta ve alt gelir grubu için sancılı olduğunu söylemek zor değildir.

2 özet bilgi

Moody’s raporu:

Moody’s cumartesinin ilk saatlerinde Türkiye’nin notunu B1’den B2’ye düşürdü... Bunun nedeni olarak da 3 noktayı vurguladı:

Türkiye ekonomisinin dışsal kırılganlıkları ödemeler dengesi içinde katı bir hal alıyor (ödemeler dengesi krizi olasılığı vurgusu),

Ekonominin kredi profilindeki risklerin artmasına rağmen karar vericiler (kurumlar) bunu kulak arkası ediyor,

Türkiye’nin mali tamponunda aşınma yaşanıyor.

Ve ekliyorlar: “Böyle devam ederse yaşanan iki krizin yanında bir de önümüzdeki dönemlerde ödemeler dengesi krizi eklenebilir”.

Yoruma gerek var mı?

Günlük enflasyon verisi:

Harvard Üniversitesi öğretim üyesi (Arjantinli) Prof. Alberto Cavallo’nun yaklaşımını Türkiye ekonomisine uyarlayarak günlük enflasyon serisini elde etmeye başladık. Oldukça yorucu bir sürecin sonucunda doktora öğrencim ile oluşturduğumuz günlük fiyat endeks serisi yeni araştırma ve analizlere ışık tutar niteliğe sahip... Önümüzdeki dönemde daha ayrıntılı bilgileri okuyucularımızla paylaşacağız.

Faydalı olsun!