TÜİK tarafından açıklanan enflasyon rakamları tartışmalara yol açmakta, çoğu kez de yeterli ve güvenilir bulunmamaktadır. Fiyatların sürekli artış süreci, fiyat endeksleri ile ölçülmektedir. Mal ve hizmetlerin güncel (cari) dönemdeki fiyatları, temel (referans, baz) temel alınan dönemdeki fiyatlarıyla karşılaştırılarak, oranlanarak, fiyat artış hızı sayısal olarak hesaplanmaktadır. Sonucun sayısal olarak belirlenmesine karşın, fiyat artış hızı hesaplanmasında çeşitli sorunlar nedeniyle, açıklanan rakamın aritmetik kesinliği yoktur. Farklı kabullere, uygulamalara göre, çok değişik enflasyon rakamlarının hesaplanması olanaklıdır.

Ülkede çok çeşitli mal ve hizmet üretildiğinden tüm mal ve hizmetleri, fiyat artış hızı hesaplanacak mal ve hizmet sepetine, fiyat endeksi kapsamına alma olanağı yoktur. Ancak kapsama alınan belirli sayıda mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki değişme hesaplanmaktadır.

Mal ve hizmet harcamalarının, aile bütçeleri içindeki payları çok farklı olduğundan, endeks hesaplanırken kapsamdaki mal ve hizmetlere farklı ağırlıklar verilmektedir. Mal ve hizmetlerin temel dönemdeki miktarları, ağırlıkları sabit tutularak, fiyat değişimi hesaplandığı gibi (Laspeyrek indeks -L-); güncel dönemdeki miktarlar, tartı olarak alınarak fiyat değişimi de hesaplanmaktadır. (Paascehe’s indeks -P-) Laspeyres indeks, temel dönem miktarlarının, güncel dönem fiyatlarıyla değerleri toplamının, temel dönem fiyatları toplamına oranıdır. Paaschae’s indeksi; güncel dönemdeki miktarların, güncel dönem fiyatları toplamının, temel dönem fiyatları toplamına oranıdır. Fiyat değişim hızı; “L” indeksinde temel dönemdeki miktarlar, güncel fiyatlarla değerlendirilirken; “P” indeksinde, güncel dönemdeki miktarlar, temel dönemdeki fiyatlarla değerlendirilmektedir.

Güncel ile temel dönem arasındaki zaman aralığında, tüketilen mal ve hizmetlerde hem miktar hem fiyat değişimi olmaktadır. Normal arz-talep kuralına göre, fiyatı aratan mal ve hizmetlerin talep edilen miktarı azalacağından “L” indeksine göre hesaplanan fiyat artış hızı, “P” indeksine göre hesaplanandan daha yüksek olur. Buna karşı piyasalarda fiyatı yükselen mallara karşı, marka tutkusu, gösteriş güdüsü ile talep artıyorsa, Snop etkisiyle “P” indeksine göre enflasyon, “L” indeksine göre daha yüksek hesaplanır.

Karşılaştırılan dönemlerde fiyat ve miktar değişimlerini birlikte kapsayan Fisher İdeal İndeksi (Fİİ), “L” ve “P” indeks rakamlarının geometrik ortalaması olarak hesaplanır. Fisher ideal indeksine göre hesaplanan fiyat artış hızı “L” ve “P” indekslerine göre hesaplananların arasında oluşur. Fİİ, kuramsal olarak üstünlük göstermesine karşın, hesaplanmasındaki zorluklar nedeniyle uygulamada yeğlenmemektedir.

Temel dönemdeki ya da güncel dönemdeki miktarları, tartıları esas almak yerine, ekonomik açıdan normal bir dönemde belirlenen miktarlar, tartılar sabit tutularak da fiyat değişim hızı hesaplanmaktadır.

Karşılaştırmaya temel alınan dönemdeki fiyat artış hızı da sonucu etkiler. Temel dönemdeki enflasyon hızlıysa, oranın paydasının yüksekliği, izleyen dönemlerde artış hızını yavaş; enflasyon yavaş ise oranın paydasının düşüklüğü izleyen dönemlerde artış hızının yüksek hesaplanmasına yol açar. Temel dönemin fiyat artış hızı üzerindeki etkisi, baz etkisi (base effect) olarak tanımlanmaktadır.

Fiyat artış hızının dönem sonları itibarıyla hesaplanmasıyla, dönem ortalaması olarak hesaplanması da farklı sonuç verir. Dönemsel ortalama hız, enflasyon yavaşlıyorsa dönem sonu düzeyinin üstünde, enflasyon hızlanıyorsa dönem sonu düzeyinden düşük hesaplanır.

Tüketici fiyatları üretici fiyatlarından farklı olduğundan, TÜFE ve ÜFE olarak iki ayrı endeks düzenlenmekte, endekslere göre fiyat artış hızları değişik olmaktadır. Ayrıca fiyatlar üzerinde yurtdışı etkisini arındırmak üzere, Yİ ÜFE düzenlenmektedir. Para politikasının, gıda, enerji gibi bazı malların fiyatları üzerinde etkisi sınırlı olduğundan, bu tür mallar endeks kapsamı dışında bırakılarak hesaplanan fiyat değişimi, çekirdek enflasyon olarak tanımlanmaktadır.

Mal ve hizmetlerin fiyatları yörelere göre farklılık gösterdiğinden, fiyatları tam temsil etmeyen örneklerin endeks hesabına esas alınması da hesaplanan enflasyon hızını etkiler.

Fiyat artış hızı, kapsama alanına, verilen tartılara, kullanılan endekse, temel dönem seçimine, fiyat örnek alımına zaman aralığına ya da dönemsel ortalama olarak hesaplanmasına göre farklılık gösterir. Bu faktörler dikkate alınmadan, sağlıklı verilere de dayanmayan enflasyon açıklamalarını tartışmak abesle iştigaldir.