Ekonomide, konu biraz da teknik gibi görüldüğünden algı, algılandırma yönetimi daha başarılı bir şekilde uygulanıyor. Algı yönetiminde önemli olan gerçekler değil, olayların nasıl gösterildiği, ne gibi kanıların, sanıların uyandırıldığıdır. Övünmelerle, çeşitli güdülerle yağdırılan övgülerle, en azından belli hatta genişçe bir kesimde ekonomide başarı kazanılmış, kazanılıyor izlenimi uyandırılıyor. Başarısızlık, başarı gibi gösterilebiliyor.
Ekonomik büyüme hızı yavaşlıyor
Yılın üçüncü çeyreğine ilişkin TÜİK milli gelir tahmini, vatandaşta uyanmaya başlayan kötüye gidiş imajını hafifletmeye yardımcı oldu. İktidara, dört dörtlük büyümekle övünme olanağı verdi. Algı yaratmada TÜİK katkısı da yadsınmamalı. TÜİK’in bu bağlamda zamanlaması da yerinde.
TÜİK, 2013 yılının üçüncü çeyreğine ilişkin tahminini yüzde 4.4 olarak açıklarken yılın ilk ve ikinci çeyreklerine ilişkin tahminlerini de sırasıyla yüzde 3.0 ve yüzde 4.5 olarak revize ederek 2013 yılı için yüzde 4.0 büyüme hızı hedefine ulaşılabileceği izlenimini yarattı. TÜİK, üçüncü çeyrek büyüme hızı tahminine karşın 2013 yılında gerçekleşecek büyüme hızı yine de yüzde 4.0’ün altında kalabilir. Bu bağlamda beklenti yüzde 3.6, IMF’nin tahmini de yüzde 3.8’dir.
Büyüme hızı 2012’de yüzde 2.2, 2013 yılında yüzde 4.0’ün altında, 2014 yılı için beklenti, yine yüzde 4.0’ten düşük, üç yıllık dönemin 2012-2014 ortalama büyüme hızı yüzde 3.0 dolayında kalıyor. AKP döneminde ekonomik büyüme hızı, Cumhuriyet dönemi ortalamasından düşük.
Büyüme hızı kadar hızın nereden kaynaklandığı, terim yerinde ise kalitesi de önemlidir. 2013 yılında büyümenin kaynağını üretim açısından bakıldığında inşaat, ticaret dahil bazı hizmetler oluşturuyor. GSYH oluşumunda imalat sanayisi ile tarımın, üretken kesimlerin payı giderek geriliyor. İmalat sanayisinin GSYH içindeki payı 2000 yılı öncesi yüzde 24.0 düzeyinde iken, 2012 yılında yüzde 15.6’ya kadar düşmüş durumda. 2013 yılında da imalat sanayisi payının bu düzeyi aşması beklenmemektedir. Tarım, yine GSYH içindeki payı giderek gerileyen üretken bir alt sektör. Tarımın GSYH içindeki payı da yüzde 7-yüzde 8 düzeyine değin gerilemiş durumda.
Büyüme hızına harcamalar yönünden bakıldığında, 2013 yılında büyümenin esas itibarıyla özel tüketim harcamaları ile kamu harcamalarından kaynaklandığı görülüyor. İhracat artışının ve özel sektör makine-teçhizat yatırımlarının büyümeye katkısı hemen hemen yok. 2013 yılında ihracat artışı çok sınırlı düzeyde kaldığı, belki artış olmadığı gibi özel sektörün makine ve teçhizat yatırımlarında azalma tahmin edilmektedir.
Büyüme hızının düşük oluşu bir yana, böyle bir üretim harcama yapısı da sürdürülebilir hızlı bir büyüme hızına ulaşmaya da elverişli bulunmamaktadır.
* Tasarruf ve yatırımların GSYH içindeki payı düşük olup düşme eğilimi göstermektedir.
Türkiye 2000 öncesi, GSYH’nin yaklaşık yüzde 20.0’sini tasarruf edebilirken bu oran yüzde 13.0’lere değin düşmüştür. Türkiye’de gelirin yüzde 70.0’ten biraz fazlası hanehalkı tarafından tüketilmektedir, kamu kesiminin payı da eklendiğinde, Türkiye’de gelirin çok büyük bölümünün tüketildiği görülmektedir. Borçlanma ile de desteklenen bu tüketim artışı, tüketme disiplinsizliği, belki de belli çevrelerde refah artışı, ekonomik başarı imajı yaratmada etkili olmaktadır. Türkiye’nin Tasarruf/GSYH oranı da global ekonomiye göre çok düşüktür. IMF’nin Ekim 2013 tarihli revize “Dünya Ekonomisine Bakış Raporu”nda 2013 yılı için dünya genelinde GSYH yüzdesi olarak tasarruflar yüzde 25.1 olarak tahmin edilmiştir. Bu oran Çin’in de dahil olduğu gelişmekte olan Asya ülkelerinde yüzde 44.5’e değin yükselmektedir.
Türkiye Yatırımlar/GSYH oranı da önemli boyutta dış borçlanmaya karşın yüzde 20.0 dolayındadır. Gayri safi yurtiçi hasıla yüzdesi olarak yatırımlar, IMF’nin sözü edilen raporunda 2013 yılı için yüzde 24.7 olarak tahmin edilmiştir. Bu oran gelişen Asya ülkelerinde yüzde 43.5’e yükselmektedir.
Türkiye büyüme hızı yavaş, tasarruf ve yatırım düzeyi düşük, gelecek için de ümit vermeyen ülke görünümündedir. Konu kapsamlı olduğundan diğer göstergelerle de sürdürülecektir.