Sovyetler Birliği’nin dağılış süreci, Mihail Gorbaçov’un 15 Mart 1990 tarihinde devlet başkanı seçilmesiyle birlikte başladı. Gorbaçov bu dönemde açıklık (glasnot) ve yeniden yapılanma (perestroyka) sürecini başlattı ancak Sovyetler Birliği bu sürece hazır değildi ve başlayan bu süreç SSCB’nin sonunu getirdi.

1990’lı yıllarda kitlesel yürüyüşler başlamış ve Doğu Almanya ile Batı Almanya birleşmişti. Gelişmeler sosyalizmin sonunun geldiğini haber veriyordu. Geriye ise sadece süreci hızlandırmak kalmıştı. Yeltsin ile Gorbaçov da bu görevi başarıyla yerine getirdiler. 

12 Haziran 1991 tarihinde Rusya’da seçimler yapıldı. Boris Yeltsin RSFSC’nin başkanı seçildi. Yeltsin 10 Temmuz 1991 tarihinde Rusya halkına ve Rusya Anayasası’na bağlılık yemini etti ve RSFSC başkanı olarak göreve başladı.

PROJENİN BAŞINDAKİLER

Boris Yeltsin göreve gelmesinden sonra Sovyetler Birliği’ni Rusya Federasyonu’na dönüştürmek için çalışmalara başladı. 1 Aralık 1991 tarihinde Ukrayna’da referandum yapıldı. Oylamaya katılan vatandaşların yüzde 90.32’si Ukrayna Cumhuriyeti’nin bağımsızlığı yönünde oy kullandılar. Bunun üzerine Rusya başkanı 2 Aralık’ta Ukrayna’nın bağımsızlığını tanıdı. Rusya’nın Ukrayna’nın bağımsızlığını tanıması aynı zamanda Sovyetler Birliği’nin mirasçısının Rusya Federasyonu olduğunun açık bir göstergesiydi. 

SSCB’yi dağıtma projesinin başında Bush vardı ve Yeltsin ile Gorbaçov da ona yardım ediyorlardı. Rusya devlet arşivinde bulunan telefon kayıtları bu durumu açıkça ortaya koymaktadır.

SAİT BALCI

ARAŞTIRMACI

BEYAZ SARAY WASHINGTON TELEFON KAYDI

BAŞLIK: Rusya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Yeltsin ile telefon görüşmesi

KATILIMCILAR: ABD Başkanı George H. W. Bush, Rusya Cumhuriyeti Başkanı Boris Yeltsin

TARİH, SAAT VE YER: 8 Aralık 1991, 13.08-13.36, Oval Ofis

Başkan Bush: Merhaba Boris. Nasılsın?

Başkan Yeltsin: Merhaba, Sayın Başkan. Sizi ağırlamaktan çok memnunum. Sayın Başkan, son derece önemli olaylarda birbirimizi, ben seni, sen beni bilgilendireceğimize karar verdik. Bugün ülkemizde çok önemli bir olay oldu ve bunu basından öğrenmeden önce sizi kişisel olarak bilgilendirmek istiyorum.

BEYAZ SARAY WASHINGTON TELEFON KAYDI

BAŞLIK: Sovyetler Birliği Başkanı Mihail Gorbaçov ile telefon görüşmesi

KATILIMCILAR: ABD Başkanı George H. W. Bush, SSCB Başkanı Mihail Gorbaçov

TARİH, SAAT VE YER: 25 Aralık 1991, 10.03-10.25, Camp David

Başkan Bush: Merhaba Mihail.

Başkan Gorbaçov: George, sevgili dostum. Sesini duyduğuma sevindim.

Başkan Bush: Sizi çok önemli bir günde, tarihi bir günde ağırlamaktan mutluluk duyuyorum. Aradığın için teşekkür ederim.

Başkan Gorbaçov: Şimdi şunu söylemeliyim ki yaklaşık iki saat içinde Moskova televizyonunda kararım hakkında kısa bir açıklama yapacağım. Sana bir mektup gönderdim George. Umarım yakında alırsın. Mektupta en önemlisini ifade ettim. Şimdi, ortak çalışmamız sırasında neyi başardığımıza - başkan yardımcısı olduğunuzda ve sonra Amerika Birleşik Devletleri başkanı olduğunuzda bir kez daha teyit etmek istiyorum.

Kaynak: Sait Balcı, Tek Kutuplu Dünya Düzeninden Çok Kutuplu Dünya Düzenine, s.187-191