Dünya genelinde 1990’lardan itibaren yükselen küreselleşmeci dalganın yerini günümüzde ulusalcı, sağ popülist ve köktenci yönelimlerin merkez siyasetlere karşı yükselişi almış durumda. Başta İngiltere, Fransa, İtalya, Macaristan olmak üzere Avrupa ülkelerinde bu durum açıkça görülüyor. Avrupa’da Brüksel’de yoğunlaşmış, teknokratik ve küreselleşmeci yönetici elite karşı kitlelerin tepkileri yerel karakterde olmasına karşın küresel çaptaki bir rahatsızlığın ifadesi aslında. Bu rahatsızlık o boyutlarda ki yerleşik tüm kurumlara tepki duyuyor kitleler. Yerleşik kurumlar olarak bilim, demokrasi, hukuk ve bir arada yaşama kültürü saldırı altında. Bu kurumları kendine kalkan yapmış merkezi yönetsel elitin hesapsız ve küreselleşmeci siyasetlerine duyulan tepki bu kurumlara da yöneliyor ne yazık ki.

REFAH TOPLUMU

1945 sonrasının barış ortamında, Batılı ülkeler SSCB’yle ve kamucu ekonomilerle mücadele amacıyla refah toplumunu yarattı. Emekçiler muazzam bir alım gücüne sahip oldular, refahı tattılar ve apolitikleştiler. Bu süreçte Batı’da devlet, teknokratik yönetimlerin eline geçti. Merkezileşen devlet aygıtı, katılımcılık görünümü altında sivil toplum üzerinde güçlü kılındı. Fakat SSCB yıkılmıştı. Artık refah devletine ihtiyaç yoktu. Küreselleşme gelmişti. Artık yerel unsurları küresel rekabete karşı koruyacak gümrüklere ve sosyal önlemlere ihtiyaç kalmamıştı. İşte böyle bir ortamda, kitleler merkez siyasete karşı önce duyarsızlaştı, sonra tepki duymaya başladı. Bu tepkileri, başta Fransa ve İngiltere olmak üzere emek mücadelesinde görebiliyoruz. Kitlelerin ekonomik ve toplumsal krizlere karşı güvencesi hukuk ve sosyal devlet artığı kurumlardı. Fakat bu kurumlar giderek işlevsizleşti. Nihayetinde göç, terör ve iklim konularındaki küresel tehditlere karşı merkezin siyasetlerine itaat eden ama yerelde siyasal motivasyonlarını yitirmiş kitleler, fırsatını buldukları ilk anda merkezin dışına rağbet etti.

POPÜLİST HAREKETLER

Merkez siyaset dışını ise esasen günümüzde sağ popülist hareketler işgal etmektedir. AB Solu tanınan kültürel ve sosyal haklar ve bunların kurumları aracılığıyla epeydir ehlileştirilmiş ve sistem içine katılmıştı. Bundan ötürü, özellikle müreffeh ülkelerde sol, çöken küreselleşmenin bayraktarlığını yaptığı siyaset ve idealleri; küreselleşmeci kurum ve siyasetlerin gölgesinde savunmayı seçti. Sosyal hakları ve kurumları AB’nin parçası olmakla ayakta tutabileceği zannıyla Brexit karşıtı siyasete sarılması nedeniyle hem Corbyn hem de onu destekleyen İngiliz sosyalistleri kaybetti. Batı’da sol namına akılda yalnızca ekoloji ve kimlik siyasetleri konusundaki hassasiyet kaldı. Sözgelimi, Mussolini’yi rahmetle anmaktan çekinmeyen sağ popülist Giorgia Meloni’nin küreselciliğe karşı söylemlerinin yoksul kesimlerde karşılık bulmasının nedeni bu konuların sol siyasetin gündeminden çıkmış olmasıdır.

Bu yaşananlardan başta Türkiye olmak üzere çevre ülkeler ders çıkarmalıdır. Geleceğini 1945 sonrası dünyanın çöken paradigmasının çatısı altında inşa etme hatasından vazgeçilmelidir. Türkiye, bu paradigmanın taşıyıcı kolonu olan bilim, hukuk, demokrasi ve bir arada yaşama kültürünü terk etmeden ama onun dar kalıplarına girmeden bağımsız ve eşitlikçi bir siyasete yönelmelidir.

CENK ÖZDAĞ

HUKUKÇU / FELSEFECİ