Sözlük anlamıyla etik, ahlak ilkelerinin ışığında, doğru davranışları inceler. Ahlaki değerler; kişilere, toplumlara, bölgesel ve ulusal değerlere, ekonomik ve kültürel düzeye, eğitim düzeyine, din gibi öğelere bağlı olarak farklılıklar gösterebilir. Etik değerler ise daha evrensel kabul edilir.

YOLSUZLUK

Avrupa Konseyi Yolsuzlukla Mücadele Özel Hukuk Sözleşmesi’nde yolsuzluk; doğrudan doğruya veya dolaylı yollardan rüşvet ve yasadışı bir çıkar elde eden kişinin yürüttüğü görevlerin veya gerekli davranışların yasalara uygun bir şekilde yerine getirilmesinde sapmalara yol açan rüşvet veya başka her türlü yasadışı çıkarın talep edilmesi, teklif edilmesi, verilmesi ya da kabul edilmesidir. Yolsuzluğun rant kollama, lobicilik, oy ticareti, akraba ve eş dost kayırmacılığı, siyasal kayırmacılık ve hizmet kayırmacılığı gibi türleri vardır. Finansal bildirimler, yasa koyucuların kişisel mal varlıklarının kamu tarafından izlenebilmesi için tasarlanmıştır. 

TÜRKİYE VE DİĞER ÜLKELER 

ABD Temsilciler Meclisi’nde her üye ve onun en az bir baş asistanı, her takvim yılı mayısın 15’inde (veya memuriyetten ayrıldıktan sonra 30 gün içinde) Finansal Beyan Bildirisi hazırlamak zorundadır. Adaylar, kampanya nedenleriyle 5 bin dolar toplamaları veya harcamaları durumunda, finansal bildirimlerini hazırlamak zorundadırlar. Üyeler, tüm gelirlerini, 1000 dolardan fazla gelir getiren mülk ve 1000 doları aşan gelir hareketlerinin değerini tanımlamak ve bildirmek zorundadırlar. Bildirimler, hazırlandıktan sonra 30 gün içinde, kamuya açık hale getirilir.

İngiltere Avam Kamarası’ndaki üyeler, göreve geldikten sonra üç ay içinde parasal çıkarlarını, eşlerinin seyahat, hediye, arazi, mülk, katılım ve bakıma gereksinim duyan çocuklarının katılımlarını bildirmek zorundadırlar. Fransa’da mal bildirim süresi, görev üstlenildikten 60 gün sonra dolar. Almanya’da her üye; onur ücreti, dış gelir veya kabul edilen her hediyeyi, miktarıyla birlikte, meclis başkanına bildirmek zorundadır. İtalya Temsilciler Meclisi’nde 5 bin 500 doları aşan tüm bağış ve hizmetlerin, bağış yapanın adıyla birlikte belirtilmesi zorunludur. Tüm mülk, şirket hisseleri, yöneticilik işlevleri bildirilmek zorundadır. Yıllık vergi formlarının yanında mal varlığında oluşan her tür değişim kamuya açık olarak bildirilir.

Türkiye’de de yasa kapsamına giren görevlilere, eşlerine, velayetleri altındaki çocuklarına ait taşınmaz mallar, hisse senetleri, tahviller, altın, mücevher ve diğer taşınır mallar, hakları, alacakları ve gelirleri, bunların kaynakları, borçları ve neden mal bildiriminin konusunu oluşturur. Bildirimlerin içeriği hakkında, kovuşturma ve soruşturma dışında hiçbir şekilde açıklama yapılamaz, bilgi verilemez.

HEDİYE KABULÜ

Hediye kısıtlamaları konusunda düzenlemeler vardır. ABD’de kongre üyeleri ve onlar için çalışanlar, 50 doların üzerinde değeri olan hediye kabul edemezler. Almanya ve İtalya’da bu değer 5 bin doların üzerindedir. Türkiye’de ise kamu görevlileri ve milletvekillerine, Türk uyruğunda olan kişi ve kuruluşlardan kabul edebilecekleri hediyelerle ilgili yasal düzenleme getirilmemiştir.

DR. ABDULLAH KEHALE

TARİHÇİ - ÖĞRETİM ÜYESİ