Silahlara Veda, Ernest Hemingway’in 1929 yılında yazdığı, insanları silahları bırakmaya çağıran savaş karşıtı başyapıtıdır. Hemingway, Türklerin Büyük Devletler ile yaptıkları Kurtuluş Savaşı’nın sonunda gerçek silahlara veda görüşmelerini, Mudanya’dan 23 Ekim 1922’de “The Toronto Star Daily” gazetesine gönderdiği haberde, Mudanya Mütarekesi’ni ayrıntılarıyla vermiştir:

“Mudanya, Marmara kıyısında (...) ikinci sınıf bir kıyı kasabası. İsmet Paşa ile görüşecek generalleri taşıyan Iron Duke İngiliz sancak gemisinin külrengi öldürücü kulelerine karşın, Batılılar buraya barış dilenmeye geliyorlardı; yoksa barış istemeye ya da barış koşullarını dikte ettirmeye değil!”1

Mustafa Kemal Atatürk ve Henry Franklin-Bouillon

ON UZUN GÜN

Müttefikler, Mart 1922’de Paris’te yaptıkları ortak toplantıda, Türklere önerilecek barış koşullarını kararlaştırırken Anadolu’nun boşaltılacağını baştan kabul etmişlerdi. Türk ordusunun 9 Eylül 1922’de İzmir’e girmesiyle Anadolu, düşman askerinden bir oranda temizlenmiş oluyordu. Ancak Türk birlikleri 24 Eylül’de Çanakkale üzerine yürümeye, müttefiklerin “tarafsız bölge” diye tanımladıkları yerlere girmeye başlayınca iplerin iyice gerildiği görüldü. Bütün dünya ve Türkler, nefeslerini tutmuş İngilizlerle bir çatışma olasılığını kaygılı gözlerle izlemeye başlamıştı. Kurtuluş Savaşı’nı yapanlar için gerilimli on uzun gün yaşandı bu arada.

ASKERİ SÖZLEŞME

Lozan Barış’ı öncesi silah bırakışması olarak imzalanan ve toplam on dört maddeden oluşan Mudanya Mütarekesi görüşmeleri, 3 Ekim Salı günü saat 15.15’te başladı. İsmet Paşa ev sahibi olarak hemen toplantının yöneticisi bir tavır almış ve ilk konuşmayı kendisi yapmıştır. Toplantının “salt askeri bir konferans” olduğunu vurgulayan İsmet Paşa, amaçlarının Trakya’nın Yunanlarca boşaltılması olduğunu belirtmiş ve son yazışmalarda bunun müttefiklerce de kabul gördüğünü anımsatmıştır. Türk tarafının kararlı tutumu sayesinde 9 Ekim’de Harrington, Karaağaç’ı da içerme koşuluyla tüm Trakya’nın Türk tarafına teslim edilmesine hükümetinin de razı olduğunu açıklamıştır.

Yunan delegesinin görüşmelere katılmadığı için Türk, İngiliz, Fransız ve İtalyan temsilcileri tarafından 11 Ekim 1922 sabah saat 06.00’da imzalanan ateşkes antlaşması askeri sözleşme (convention militarie) başlığını taşımaktadır. Mudanya’daki müttefik delegelerinin bir ara “İsmet Paşa bize mağlup muamelesi yapıyor” diye aralarında yakındıkları bile olmuştur.2

BURAYA KADAR!

Mudanya Mütarekesi, aslında 1699 Karlofça’dan bu yana sürekli toprak kaybına “Buraya kadar, verilecek bir karış toprağımız yok!” demekle kalmamış, aynı zamanda ülkeyi tümüyle istiladan kurtarmış ve işgal altındaki İstanbul’un da barış antlaşmasıyla Türk yönetimine geri verilmesini sağlamıştır. TBMM hükümeti, emperyalist güçlere karşı 1911’den beri süregelen savaşa son verdiğini ve Mustafa Kemal Atatürk, Mudanya’da silahlara veda etmekle ne kadar barış yanlısı olduğunu da göstermiştir.

PROF. DR. MUSTAFA ÖZYURT

22. DÖNEM BURSA MİLLETVEKİLİ

1 E. Hemingway, İşgal İstanbul’u ve İki Dünya Savaşı, Bilgi Yayınevi, 1988.

2 Şerafettin Turan, İsmet İnönü Yaşamı, Dönemi ve Kişiliği, Bilgi Yayınevi, 2003.