Mustafa Kemal Paşa büyük bir stratejist, strateji dehasıdır. O, hem stratejik tasarlayıcı hem de uygulayıcıdır. Onun stratejik dehası sadece askeri strateji ile sınırlı değildir. Mustafa Kemal Paşa’nın askeri ve büyük strateji (grand strategy) alanlarındaki uygulamaları, akademik çalışmalarda örnek olacak değerdedir.

Mustafa Kemal Paşa’nın İstiklal Savaşı mücadelesini başlattığı dönemde dünyada henüz büyük strateji kavramı oluşmamış, tanımı yapılmamıştı. Günümüzde büyük strateji, askeri stratejiden farklı olarak sadece savaşla değil, savaş sonrası şartları, uygun barış koşullarının oluşturulması ve idame ettirilmesi, barış sürecinde ortaya çıkan güvenlik sorunları ile de ilgilidir. Büyük strateji sadece güvenliğin sağlanmasını değil, refahın geliştirilmesini de amaçlar; savaşta ve barışta, milli güç kaynakları birlikte ve ahenk içinde kullanılır. Büyük strateji, kullanılacak her güç unsuru için oluşturulacak stratejilere rehberlik eder.

Mustafa Kemal Paşa’yı stratejik deha yapan asıl yetenek ise onun, yalnızca savaşı değil, savaş sonrasını, yeni bir devlet inşa edilmesini, barış şartlarının oluşturulmasını da kapsayan örnek büyük strateji planlama ve uygulama yeteneğidir. Onun bu yeteneği, yeterince anlaşılıp anlatılamamıştır. O, Samsun’a, kafasındaki, hedefleri açık seçik belirlenmiş ve adım adım uygulayacağı büyük stratejisi ile çıkmıştı.

İKİ BÜYÜK HEDEF

Mustafa Kemal Paşa’nın büyük stratejisi iki büyük hedefe yönelmişti. Birincisi, Ata Yurdu olarak tanımlanan ve Misakı Milli sınırları ile belirlenen coğrafyada, Türk milletinin egemenliğini ve bağımsızlığını esas alan milli devleti kurmak; ikincisi ise bu devletin etrafında barış kuşağı oluşturmak ve onu çağdaş devletler seviyesine yükselmekti. Görüleceği gibi, Mustafa Kemal Paşa’nın büyük stratejisinin hedefleri, akademik çalışmalarda örnek gösterilebilecek kadar açık ve netti. İstiklal Savaşı’nda Mustafa Kemal; askeri, politik, diplomatik, psikolojik boyutları olan, yekdiğerini tamamlayan ve destekleyen ve bu boyutları ile bütünleşmiş büyük stratejisini, safha safha, sabırla uygulanmıştır.

Savaş devam ederken diplomatik ataklarla, Rusya ile ilişkiler geliştirilmiş, destek sağlanmış, Ankara hükümeti Rusya tarafından tanınmış, Doğu Anadolu’da sınır kesinleşmiş, Fransa ile barış anlaşması imzalanmış, Doğu ve Güney cephelerinde istikrar sağlanmış ve sonunda bu büyük strateji diplomatik boyutu ile Lozan’da taçlanmıştır.

Askeri strateji boyutuna Mustafa Kemal’in stratejik dehası egemen olmuş, ordu güçlendirilmiş, yeniden örgütlenmiş, iç isyanlar bastırılmış, Fransız ve Ermeni güçleri püskürtülmüş, Sakarya’da Yunan ordusu doruk noktasına getirilerek taarruza devam etme gücü ve iradesi kırılmıştır. Büyük Taarruz’da ise Afyon bölgesindeki ağırlık merkezine şiddetli darbe indirilerek Yunan ordusunun dengesi bozulmuş, çok yönden çevrelenen bu ordu örnek bir imha muharebesi ile yok edilmiştir. Büyük Taarruz, askeri akademilerde imha muharebesi örneği olarak incelenmelidir.

Savaş boyunca, askeri mücadele devam ederken politik boyutta, Türk milletinin egemenliğini esas alan devlet inşa süreci devam etmiş, Milli Meclis kurulmuş, hükümet teşkil edilmiş, yeni devletin temelleri atılmıştır.

Mustafa Kemal Atatürk, haritada incelemelerde bulunurken, Fahrettin Altay ve Fevzi Çakmak ile. (1937)

VATANIN REFAHI

Mutafa Kemal Paşa büyük stratejisinin ikinci hedefini, 30 Ağustos 1924 tarihinde Dumlupınar’da yaptığı konuşmada şöyle ifade etmiştir: “Efendiler, artık vatan imar istiyor, zenginlik ve refah istiyor. İlim ve marifet yüksek medeniyet, hür fikir ve hür zihniyet istiyor...’’

İşte bu konuşmada Mustafa Kemal Paşa, büyük stratejisinin refah ve çağdaşlaşma ile ilgili hedefini böyle ifade etmiştir. Mustafa Kemal Atatürk, ölünceye kadar, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin güçlenmesi, çağdaşlaşması ve refaha ulaşması için stratejik hamlelerini devam ettirmiş; Balkan Antantı ve Sadabat Paktı ile Türkiye’nin çevresinde barış kuşağı oluşturmaya çalışmıştır.

Bu yazıda özetlediğim Mustafa Kemal Paşa’nın büyük stratejisi, stratejik değerlendirmelerle kitaplaştırılmalı, bu kitap hem ülke içinde strateji eğitiminde kullanılmalı hem de farklı dillere çevrilerek Mustafa Kemal’in büyük stratejisi dünyaya anlatılmalıdır.

NEJAT ESLEN

EMEKLİ TUĞGENERAL