Bir devletin dış politikası, ancak görüşme sanatını ustalıkla uygulayabilmesinin sonucunda başarılı olabilir.

Adalet ve Kalkınma Partisi iktidarında, Dışişleri Bakanlığı’nda meslek dışından büyükelçi atanması adeta olağan bir uygulama haline getirildi. AKP iktidarından önceki dönemlerde de diplomasi mesleğinden gelmeyen kişiler büyükelçi olarak atanabilmekteydi; ancak, bunların sayısı son derece azdı ve bunlar, genellikle, kendi mesleklerinde isim yapmış üst düzey bürokratlar ya da ordu mensupları arasından seçilmekteydi.

Diplomat olma şartı
Ülkemizde diplomat olabilmek için siyasal bilgiler, hukuk, ekonomi ya da işletme alanlarında öğrenim görmüş olmak şarttır. Bunların dışındaki alanlarda öğrenim görmüş olanlar, Dışişleri Bakanlığı’nın her yıl açtığı meslek memurluğu sınavına giremezler. AKP hükümeti, Cumhuriyet’in kuruluşundan itibaren geçerli olan bu kuralı değiştirmek, yani diplomasi mesleğini, yukarıda saydığım alanların dışından gelenlere de açmak yolunda girişimlerde bulunmaktadır. Bu, doğru bir yaklaşım değildir. Her mesleğin olduğu gibi, diplomasi mesleğinin de kendine özgü kuralları vardır ve bu kuralların başında diplomat olacak kişilerin uluslararası ilişkiler dalında öğrenim görmüş olmaları gelmektedir.

Cumhuriyet diplomasisi
Bugüne değin iktidara gelen hükümetler, iç politika anlayışlarında birbirlerinden farklılık göstermekle birlikte, Dışişleri Bakanlığımızın uzmanlık alanına dokunmamakta özen göstermişler ve büyük Atatürk tarafından kuralları saptanan geleneksel Cumhuriyet diplomasisini uygulamayı sürdürmüşlerdir. Daha doğrusu, şimdiye değin hükümetler, diplomasinin uygulanmasını Dışişleri Bakanlığı’nın meslek memurlarına, yani diplomatlara bırakmışlardır.
Diplomatlarımız, yalnızca dış politikayı uygulamakla kalmazlar; aynı zamanda, diplomasi alanında yeterli bilgiye ve deneyime sahip olmayan hükümetlere de danışmanlık görevini yaparlar. Ancak AKP iktidarı döneminde, bu çok yararlı uygulamadan sapmalar gerçekleştirilmiştir. AKP hükümeti, diplomasiyi, “monşerler” olarak nitelediği Dışişleri Bakanlığımızın değerli diplomatları yerine, kendi özel danışmanlarıyla yürütme yolunu seçmiştir. Oysa diplomasi, bu alanda ehliyet ve deneyim sahibi olmayan kişiler eliyle yürütülürse vahim sonuçlar doğurabilir.

Olumsuz etkiler
Meslek dışından büyükelçi atanması, Dışişleri’nde uzun yıllar çalışarak en üst kademeye gelmiş olan ve büyükelçilik bekleyen meslekten diplomatlarımızın da önünü kapamakta ve bunların çalışma şevkini yok etmektedir. Bu nedenle, diplomasi mesleğinden gelmeyenlerin büyükelçi olarak atanmasına ancak istisnai durumlarda başvurulmalıdır.
Diplomasi, bir uzlaşma sanatıdır. Bu sanatı, ancak diplomasi mesleğinde ilk kademeden başlayarak büyükelçi aşamasına kadar gelmiş olanlar ehliyetle uygulayabilirler. Diplomasi dilinin inceliklerini bilmeden ağızdan çıkan sözler ya da diplomasi sanatına uygun olmayan davranışlar, yalnızca bu sözleri sarf eden ya da bu davranışlarda bulunan kişileri uluslararası toplum nezdinde itibar kaybına uğratmakla kalmaz; aynı zamanda, o kişilerin temsil ettikleri devletleri de uluslararası toplumun gözünden düşürür.

İmaj korunmalı
Bir devletin dış politikası, ancak görüşme sanatını ustalıkla uygulayabilmesinin sonucunda başarılı olabilir. Görüşme sanatının tekniklerini ise, uluslararası ilişkiler ve diplomasi eğitimi görmüş ve bu alanlarda deneyim kazanmış olanlar bilebilir. Bu nedenle, meslekleri diplomasi olmayan kişileri yalnızca iktidara yakın düşünceleri olmaları nedeniyle büyükelçi olarak atamak, ancak söz konusu devlete diğer devletler nezdinde itibar kaybettirir.
Dışişleri Bakanlığımızda 20 yıl diplomat olarak görev yapmış bir kişi olarak şunu rahatlıkla söyleyebilirim ki, diplomatlarımız, bugüne değin yurtdışında vatanlarına yürekten bağlı, son derece itibar sahibi, sözüne güvenilir, mesleklerini çok iyi bilen ve uygulayan kişiler olarak isim yapmışlardır. Diplomatlarımızın bu imajını bozmaya hiçbir iktidar yeltenmemelidir!
Doç. Dr. HÜNER TUNCER