Cumhurbaşkanı Erdoğan’a ülkemiz ve dünyanın değişik ülke üniversitelerinden fahri doktora unvanı veriliyor. Verilme törenlerinin yapılış şekli, sayının 44’e yükselmesi Cumhurbaşkanı üzerinden “fahri doktora” kavramı üzerinde tartışmaların önünü açtı.

Yükseköğretim Yasası (YÖK- 1981) öncesi ülke gündeminde böyle bir tartışma yoktu. Çünkü üniversiteler unvan vermede ilkesiz davranmıyorlardı. Cumhurbaşkanlığı makamı ile üniversite üst yönetimi iç içe geçmemişti, rektörleri cumhurbaşkanlarının atama yetkisi bulunmadığından sınırlı sayıda unvan veriliyordu. Ülkemizde fahri doktora unvanın verilmesinin uzunca bir geçmişi vardır. İlk olarak 1914 yılında çıkartılan bir kararname ile Darülfünun’da üstün hizmet yapan muallimlere “fahri muallim” unvanının verilmesiyle başlar. Bugün bu unvanın karşılığı “fahri profesör”, “fahri doktora”dır.
‘Paye’ dağıtma aracı mı?
1934 yılında yapılan düzenleme ile fahri akademik unvan verilmesi ölçütü ve kimlere verileceği ayrıntılı belirlenmişti. Ana ölçüt “Memleket ve insaniyetle yahut mensup oldukları ilmi şubelere büyük hizmeti olanlara” verileceğiydi. Fahri akademik unvan verilmesi ile ilgili son düzenleme Yükseköğretim Yasası ile (1981) yapıldı. Yasada üniversitelerin hiçbir koşula bağlı kalmaksızın “fahri akademik” unvan verebileceği hükme bağlandı. Yasadaki açıklık yeni fahri akademik unvanların türetilmesi yanında, unvanların verilmesine rektörlerin beklentilerini karşılayacak “paye” dağıtma aracına döndürdü.
Asıl ölçüt ötelenince...
Yükseköğretim Yasası’nın fahri akademik unvan verilmesinde koşul koymaması, verilme kararını üniversite yönetimlerine bırakması unvanın aşınmasına neden oldu. Fahri akademik unvan verilmesinde evrensel ölçüt olan “bilime, sanata, kültüre ve insanlığa büyük hizmet yapma” ötelendi. Üniversite ve genel kamuoyunun ortak uzlaşısıyla verilmek yerine üniversite senatoları- rektörler- bu unvanı verirken “kazan kazan”, “al ver, ver al” ilkesini öne çıkardı. Bunun nedeni 2547 sayılı Yükseköğretim Yasası’nın rektörlerin atanmasında siyasal iktidarın yerel örgütlerinin, cemaat liderlerinin, yerel iş insanlarının, bakanların önermelerinin önemsenmesi ve atamada tek yetkili cumhurbaşkanının olmasıdır.
Bu nedenle üniversiteler ilgili ilgisiz alanlarda, üniversitelerinde olmayan programlar adına ölçüt gözetmeden unvan dağıtımına başladı. Ölenlere (2. Abdülhamit), cemaat liderlerine, bakanlara, bağış yapan iş insanlarına, ülkenin dönemsel muktedirlerine...
Erdoğan’a unvan yarışı
Örnek vermek gerekirse darbeci, yasaları tanımayan, kendi hukukunu oluşturan Kenan Evren’e, bir hukuk fakültesince fahri hukuk profesörü unvanı verildi. Deprem de kudret-i ilahiye sığının diyen Süleyman Demirel’e bir teknik üniversite “Onursal Kurucu Rektör Unvanı ve Ödülü” vermekten çekinmedi. Yine aldığı kararlarla ülke ekonomisinin yağmalanmasının önünü açan Turgut Özal’a... Akademiyi her gün azarlayan, hukuku tanımadığını sık sık belirten, ülkenin dinsel bağnazlığın içinde boğulmasının yolunu açan/ özendiren Tayyip Erdoğan’a üniversitelerimiz fahri doktora vermekte yarışmaktadırlar.
Kontrolden çıktı
Fahri akademik unvan dağıtımı kontrolden çıkmıştır. Üniversitelerin saygınlığının azalmasının, toplumun öncüsü olma kimliğini yitirmesine öncü oluyor. Çünkü verilen unvanı almaya gelen, akademik toplantıyı “muhtarlar toplantısına” dönüştürmektedir. Yapılması gereken, akademik olgunun daha fazla aşınmaması için, Üniversiteler Arası Kurul’un, üniversiteler adına ortak oluşturulacak “baş müderris” unvanını bir seferde vermesidir. Bu yapılmazsa 193 üniversite yerleşkesi “başkanlık” mitingleri meydanı olacaktır. Haberiniz olsun.

İRFAN O. HATİPOĞLU
Mustafa Kemal Üniversitesi