Av. Gülseren Aytaş

İstanbul Barosu Üyesi

BBC haberine göre Trump-Erdoğan görüşmesine katılan Senatör Lindsey Graham, “Ermeni soykırımı” tasarısının ABD Senatosu’nda oylanmasını “engellemiş” ve “umarım Türkiye ile Ermenistan bir araya gelerek bu sorunu halleder” diye konuşmuştur. Aynı habere göre Cumhurbaşkanı Erdoğan da “ortak tarihi komisyon kurulması teklifimiz hâlâ geçerli” şeklinde konuşmuştur.(1)

Maalesef Türkiye’de “Ermenistan ortak tarih komisyonu teklifinden kaçıyor” şeklinde yanlış bir algı oluşturulmuştur.

 Gerçek şudur ki Ermenistan tarih komisyonu teklifinden kaçmamış hatta kovalamıştır! Ermenistan’ın eski Cumhurbaşkanı Koçaryan Türkiye’nin bu önerisini 25 Nisan 2005 tarihli cevabıyla derhal kabul etmiştir. Üstelik önerinin kapsamını genişleterek “önkoşulsuz” diplomatik ilişki ve “hükümetlerarası komisyon” kurulmasını istemiştir.(2)

 - “Önkoşulsuz” sözünün anlamı nedir? “1921 Kars Antlaşması’nı yok sayıyoruz, soykırım iddiasından vazgeçmiyoruz, Karabağ’ı terk etmiyoruz” demektir.(3)

 - “Hükümetler arası komisyon” sözünün anlamı nedir? Koçaryan, Erdoğan’ın önerisini neden reddettiğinin sorulması üzerine hükümetler arası komisyonun ne demek olduğunu şöyle anlatmıştır: “Maalesef yanıtımı bilmediğinizi görüyorum. Erdoğan’a mektubumda bütün sorunların kurulacak hükümetler arası bir komisyon tarafından ele alınmasını önerdim ki, bu tarihçilerin katılacağı bir komisyon oluşturulmasını da kapsıyordu.”(4)

 - Ermenistan’ın yok saymak istediği 1921 Kars Antlaşması nedir? Atatürk zamanında Türkiye, Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan arasında 13 Ekim 1921 tarihinde imzalanan antlaşmadır ve 98 yıldan beri yürürlüktedir. Ulu önder Atatürk, Kars Antlaşması’yla ilgili olarak şunları söylemiştir:

 “Ermeni meselesi denilen ve Ermeni milletinin gerçek olmayan isteklerinden çok, dünya kapitalistlerinin iktisadi yararlarına göre çözülmek istenilen mesele, Kars Antlaşması ile en doğru şekilde çözüme ulaştırılmış oldu.”(5)

İşte Ermenistan, bu antlaşmayla çizilen Türkiye-Ermenistan ve Azerbaycan-Ermenistan sınırlarını tanımayı reddetmekte, toprak ve soykırım (ve/veya insanlığa karşı suç) iddiasında bulunmakta, Azerbaycan topraklarının beşte birini işgal altında bulundurmaktadır. Oysa Ermenistan, sınır tespit eden ve karşılıklı genel af öngören Kars Antlaşması’yla bağlıdır, geçerliliğini tartışma hakkına sahip değildir.(6)

 Ne yazık ki Türkiye, Ermenistan’ın mektubunda yer alan “önkoşulsuz diplomatik ilişki” ve “hükümetler arası komisyon” taleplerini 2009 yılında imzaladığı Zürih protokolleriyle kabul etmiştir. Buna göre hükümetler arası komisyona bağlı tarih alt komisyonu ve diğer alt komisyonlar kurulacaktır. Ermenistan, bu komisyonlara soykırım, insanlığa karşı suç, tazminat talepleri dahil olmak üzere her türlü iddia ve talebini getirebilecek, Türkiye kabul etmediği takdirde konuyu uluslararası yargıya taşıyabilecek ve Türkiye Lahey Adalet Divanı’nda yargılanacaktır. Protokoller, 1921 Kars Antlaşması’na aykırı yeni bir milletlerarası antlaşma şeklinde yapılmıştır.(7)

Ermenistan Anayasa Mahkemesi, bu protokolleri hiç vakit geçirmeden onaylamıştır.(8)

Erivan’dan Türkiye’ye iletilen mesajlar şöyle özetlenmiştir: “Karabağ’a karışmayın... Protokollere sadık kalın ve metinleri onaylayın.” (9) Avrupa Parlamentosu’nun 15 Nisan 2015 tarihli kararı aynı yöndedir: “Türkiye ile Ermenistan arasında imzalanan protokollerin önkoşulsuz şekilde onaylanıp uygulanması ısrarla tavsiye ediliyor.”(10)

Türkiye bu vahim antlaşmayı bugüne kadar onaylamamıştır. Hatta “Ermenistan Cumhurbaşkanı Sarkisyan’ın Zürih protokollerini feshettiği açıklandı” şeklindeki habere göre T.C. Dışişleri Bakanlığı, Ankara’nın protokollerin asli hükümlerine bağlılığını muhafaza ettiğini belirtmiştir.(11) Halihazırda T.C. Dışişleri Bakanlığı’nın “Protokoller, onaylanmalarının uygun bulunması için TBMM’ye sevk edilmiştir” açıklaması devam etmektedir.(12) “Ermenistan kaçıyor” algısı ülkemizi Ermenistan ve arkasındaki devletlerin hedeflediği yola sürüklemektedir.

 Hiç olmazsa bundan böyle ulu önder Atatürk’ün emaneti 1921 Kars Antlaşması’nı gündeme getirmemiz ve Ermenistan’ın tarih komisyonu teklifinden veya protokollerden kaçmamış olduğunu, tam aksine protokolleri onaylaması için Türkiye’ye uluslararası baskı yapıldığını bilmemiz gerekmektedir.

Türkiye ne yapmalıdır? 

 1. Anayasaya ve 1921 Kars Antlaşması’na aykırı olan Zürih protokollerinin TBMM tarafından onaylanmasına ilişkin kanun teklifi geri çekilmeli, protokollerin geçersiz olduğu ilan edilmelidir.

2. Uluslararası antlaşmaların Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’na uygun olup olmadıklarının denetlenebilir olması için gerekli anayasa değişikliği yapılmalıdır.

3. Ermenistan ile bundan sonra imzalanacak her türlü anlaşmaya ve o anlaşmanın onay kanununa “1921 Kars Antlaşması’na aykırı olarak yorumlanamaz ve uygulanamaz” şeklinde bir madde mutlaka konulmalıdır.

4. Yabancı ülke parlamentolarının Türkiye aleyhinde “soykırım kararı/ yasası” kabul etmesi karşısında Türk milletini temsil eden TBMM de o ülkeler aleyhinde kınama kararı/ yasası kabul etmelidir.

SONUÇ:

 Türkiye, 1921 Kars Antlaşması’nı tartışma konusu yaptırmamalıdır.

 DİPÇE

 (1) https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-50395452; 15.11.2019

 (2) Cevabın tam metni; Bilâl ŞİMŞİR, Ermeni Meselesi,  Bilgi Yay. 2006, Ek bölüm.

 (3) Türkiye’nin önkoşulları için okunması gereken yazı: T.C. Dışişleri Bakanlığı’nın resmi sitesi,  http//www.mfa.gov.tr/data/DISPOLİTİKA/Ermenilddialari/Ermeni_iddialari_ve_Tarihi_Ger%C3%A7ekler_Turkce.pdf ; 17 Şubat 2015 Bu pdf dosyası ne yazık ki T.C. Dışişleri Bakanlığı’nın resmi sitesinden kaldırılmıştır. (15 Kasım 2019)

 (4) http://www.milliyet.com.tr/kocaryan--siyasiler-arastirsin/siyaset/haberdetayarsiv/18.11.2006/178360/default.htm; 17 Mart 2014

 (5) Atatürk’ün 1 Mart 1922 tarihinde TBMM’de yaptığı konuşma; Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2006, s. 321

 (6) Bkz: Prof. Dr. Sevin TOLUNER, Milletlerarası Hukuk Açısından Türkiye’nin Bazı Dış Politika Sorunları, Genişletilmiş 2. baskı, Beta Yay., İstanbul-Eylül 2004, s.577-578

 (7) Bkz: Av. Gülseren S. Aytaş, Ermeni Talepleri ve Türkiye’nin Hakları, İstanbul Barosu Yay., 2010, s. 167 vd.

 (8) http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/diger/112212/Ermenistan_Anayasa_Makemesi_protokolleri_onayladi.html ; 25.04.2015

 (9) 27 Aralık 2009, Cumhuriyet, Özgür Ulusoy 

 (10) 15 Nisan 2015, Hürriyet, Güven Özalp/ Brüksel

 (11) http://www.milliyet.com.tr/dunya/son-dakika-ermenistandan-normallesmeye-iptal-2619184; 1 Mart 2018

 (12) http://www.mfa.gov.tr/turkiye-ermenistan-siyasi-iliskileri.tr.mfa; 15 Kasım 2019