Kuzey yarımkürenin orta kuşağında “eylül”, yazdan kışa doğru “ilk serinlikler”in ayıdır. Bu nedenle şairlere göre sadece ay değil, aynı zamanda “mevsim”dir...

Kim bilir nasıl geçecek olan kış aylarına, yaz güneşinden alınan enerjiyle ve yine yaz sıcaklarından kurtulmanın coşkusuyla hazırlanılan “umut mevsimi”dir.

Dahası, kan ter içinde yetiştirilen ekinlerin de “hasat” mevsimidir...

Anadolu, kuzey yarımküredeki bu eşsiz mevsimi doyasıya yaşayan konumuyla “uygarlıkların anası” olmamış mıdır?

1 Eylül’deki emir

Mustafa Kemal Paşa’nın, 1922 yılındaki o efsanevi kurtuluş günlerini başlatan “Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri!” emrini tam da “1 Eylül”de vermesi, belki de bundandı...

3 yıldan fazla süren bağımsızlık savaşının “hasadını” toplamanın tam zamanıydı...

Daha ilk gün, Türk birlikleri Uşak’a ve Kütahya’ya girmişler; 2 Eylül’de de Eskişehir’i geri almışlardı... Emperyalist işgalin şımartılmış Yunan ordusu her yeri yakıp yıkarak İzmir’e doğru kaçarken, dünya bu tarihsel kurtuluşu “günbegün” şaşkınlıkla izliyordu...

1922’nin Eylül ayı, Anadolu’daki gelmiş geçmiş en kutsal umudun en coşkulu günleriyle yaşanmaya başlanmıştı...

4 Eylül’de Buldan’daki dokuma tezgâhları bile özgürlüklerine kavuşuyor, Tire çarşısında dükkânlar yeniden açılırken Alaşehir, Bilecik, Bozüyük, Kula, Bayındır, Simav ve Sarıgöl de aynı kutlu günlerini yaşıyorlardı...

5 Eylül’de Kuvayı Milliye’nin merkezlerinden Ödemiş’in yaşadığı kurtuluş coşkusuna aynı gün Alaşehir, Bilecik, Bozöyük, Simav, Demirci, Salihli, Nazilli, Sultanhisar, Sındırgı, Susurluk, Pazaryeri, Domaniç ve Gördes de katıldılar.

6 Eylül’de Söke’yle birlikte antik komşuları Milet, Priene, Didim de bayram yaparken Akhisar, Balıkesir, Balya, Gönen, Savaştepe, İnegöl, Yenişehir ve Turgutlu’daki işgalciler de çareyi kaçmakta buldular...

7 Eylül’de sıra artık efelerin kenti Aydın’da, 800 yaşındaki çınarlarıyla Germencik’te, dünya güzeli Kuşadası’nda, İvrindi’de, Torbalı’da, Saruhanlı’da ve Turgutlu’daydı...

8 Eylül’de Burhaniye, Havran, Efes’in yavuklusu Selçuk, Kemalpaşa ve Manisa yeniden “bizim” oldular...

İzmir’le birlikte Bornova’nın, Menemen’in ve Edremit’in kurtuluşuna; yani yaklaşık 3 yıl süren ulusal bağımsızlık savaşının büyük zafer şölenine 1 gün kalmıştı...

...Ve İzmir’deyiz

9 Eylül’de saat 11.00’de süvarilerimiz İzmir’in Konak Meydanı’ndayken, Binbaşı Şerafettin Bey’in Hükümet Konağı’na astığı bayrağımız, tüm Anadolu’nun yedi düvele karşı onur sancağı olarak dalgalanıyordu...

Ve Mustafa Kemal Paşa 10 Eylül’de İzmir’e girdiğinde, aynı gün Orhangazi’den zafer haberi geliyor, 11 Eylül’de de Bursa, Gemlik, Foça ve Seferihisar alkışlanıyordu...

“Dünyayı şaşırtan 10 gün”, ilerleyen her eylül gününün de diğer tüm kent ve kasabalarımızın kurtuluş bayramlarına dönüşmesini sağladı... Yaklaşık 150 bin kişilik işgal ordusunun kovalanarak ülkeden çıkarıldığı bu kısa sürede, hemen her kentteki direnişler kırılarak, çarpışa çarpışa katedilen yol 600 km’dir.

Atatürk 13 Eylül 1922’de İzmir’den yayımladığı resmi bildiride, ulusuna şöyle seslenmektedir: “Akdeniz, ordularımızın zafer şarkıları ile dalgalanıyor... Anadolu’nun kurtuluş zaferini kutlarken sana İzmir’den, Bursa’dan, Akdeniz ufuklarından ordularının selamını da sunuyorum.”

Bu yıl da eylülle birlikte “Dünyayı şaşırtan 10 gün”ün Anadolu kentlerindeki yıldönümlerini kutluyoruz... Ulusal onurumuzun bu çok özel günlerini neden o “büyük yürüyüş”ü de anarak kutlamıyoruz?

Temsili Kuvayı Milliye güçleri, her yıl 1 Eylül’den itibaren 1922’de kurtarılan kentleri aynı tarih sırasıyla ziyaret ederek 9 Eylül’de İzmir’e ulaşmalı.

Eylül, Anadolu’nun “özgürlük ayı” ilan edilmeli...

ekinci@cumhuriyet.com.tr