Soru: Türkiye’de 1995-2010 yılları arasında çalıştım. Türkiye’deki prim ödeme gün sayım 4550 gün. 2010 yılından sonra Amerika’ya geldim ve halen Amerika’da yaşıyorum. Geçen sene 540 gün olan askerlik süremi borçlandım. EYT kapsamında 5750 güne tabiyim. Gün sayımı doldurmak için 689 gün de yurtdışı hizmet borçlanması yaptım. İstediğim zaman Türkiye’den emekli olabiliyorum. Ancak öğrendim ki Türkiye’den emekli olursam Amerika’da çalışmam halinde aylığım kesiliyormuş. Amerika’da çalışmak zorundayım. Bu durumda yurtdışı borçlanmamı iptal ettirip eksik günümü bir Türk firmasında çalışarak tamamlasam sorun olur mu? Mehmet O.

İlk defa 1995 yılında çalışmaya başladığınızdan EYT kapsamındasınız ve yaş haddi aranmaksızın 5750 gün ve 25 yıllık sigortalılık süresi koşullarına tabisiniz. 5750 günü tamamlamak için 4550 gün Türkiye çalışmanız yanında 540 gün askerlik ve 689 gün 3201 sayılı kanun kapsamında yurtdışı hizmet borçlanması yaptığınız anlaşılıyor. 

3201 sayılı kanunun 6. maddesinde yurtdışı hizmet sürelerini borçlanmak suretiyle aylık bağlananlardan tekrar yurtdışında yabancı ülke mevzuatına tabi çalışanlar, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği alanların aylıklarının, tekrar çalışmaya başladıkları veya ikamete dayalı bir ödenek almaya başladıkları tarihten itibaren kesileceği öngörülmüş. Madde hükmünden de anlaşılacağı üzere, 3201 sayılı kanuna göre borçlanma yapmak suretiyle aylık bağlananların tekrar yurtdışında çalışmaya başlamaları halinde aylıkları kesilmekte. Konuyla ilgili aldığınız bilgi doğru. Aylık bağlandıktan sonra çalışmamanız ve sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği almamanız  gerekiyor. 

Ancak, hem aylık alıp hem de Amerika’da çalışmak istiyorsanız hemen emeklilik talebinde bulunmayın. Öncelikle yurtdışı hizmet borçlanmanızı iptal ettirmeniz gerekir. Borçlanmanızı iptal ettirme hakkınız var. Emeklilik için aranan gün koşulunu yurtdışı hizmet borçlanması yapmaksızın, Amerika’da bulunan ancak çalıştırdıkları Türk işçilerinin primlerini Türkiye’ye ödeyen firmalarda çalışmak suretiyle tamamlamanız halinde hem Amerika’da çalışıp hem de emekli aylığınızı alabilirsiniz.

İHBAR VE KIDEM TAZMİNATIMI ALABİLİR MİYİM?

Soru: İnşaat firmasında 22 ay proje müdürü olarak çalıştım. Önce 8 aylık bir süre için belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışmaya başladım. Ancak proje ben işe başladıktan 22 ay sonra tamamlandı. Sözleşmede işverenin talebi halinde sürenin 6 aya kadar uzatılabileceği maddesi vardı. Sonra görevime son verildi. İhbar ve kıdem tazminatlarını sorduğumda belirli süreli işlerde böyle bir hakkım olmadığını söylediler. Alaattin S.

İş kanununun 11. maddesi “...Belirli süreli iş sözleşmesi, esaslı bir neden olmadıkça, birden fazla üst üste (zincirleme) yapılamaz. Aksi halde iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirsiz süreli kabul edilir. Esaslı nedene dayalı zincirleme iş sözleşmeleri, belirli süreli olma özelliğini korurlar” hükmünü amirdir.

Öncelikle belirtmek gerekir ki objektif koşulların mevcut olması halinde, iş sözleşmesi süresinin sona ermesi nedeniyle iş akdinin sona ermesi durumunda, kural olarak işçiye, ihbar ve kıdem tazminatı ödenmez. Normal koşullarda işçi ne zaman işten ayrılacağını başlangıçta bildiği için, öngörülen sürede iş ilişkisinin sona ermesi durumunda, ayrıca bir ihbar süresine ihtiyaç duyulmayacağından ihbar tazminatı da gündeme gelmez. Kıdem tazminatı ödenme koşulları arasında, iş sözleşmesinin sona ermesi nedeni sayılmadığından kıdem tazminatı da ödenmez.

Ancak madde metninde de belirtildiği üzere, öncelikle, belirli süreli iş sözleşmesi yapılabilmesi için “belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşulların” var olması gerekir. İş sözleşmesinin belirli süreli yapılmasını gerektiren objektif koşulların mevcut olmaması halinde, iş sözleşmesi belirsiz süreli olarak yapılmış sayılır. 

Bu durumda, yaptığınız işte sözleşmenin belirli süreli olarak yapılmasını gerektiren objektif koşulların oluşup oluşmadığını tespit etmek gerekir. Eğer objektif koşullar var ise esaslı bir neden olmadan sözleşmenin birden fazla üst üste (zincirleme) yapılması halinde, iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirsiz süreli kabul edileceğinden ihbar ve kıdem tazminatı ödenmesi gerekir. İş sözleşmenizin önce 8, sonra da 6 aylık sürelerde geçerli olduğu anlaşılmakla birlikte toplamda 14 ay olarak öngörülen süre, 8 ay daha uzatılarak 22 ay olmuş. İşveren sözleşmenin birden fazla yenilenmesinin “esaslı bir nedeni” olduğunu kanıtlarsa, ihbar ve kıdem tazminatı ödemek zorunda kalmaz. Aksi halde sözleşme, belirsiz süreli iş sözleşmesi kabul edileceğinden hem ihbar hem de kıdem tazminatı ödenmesi gerekir.