Pandemi, dünyada en fazla perakende sektörünü vurdu

Türkiye’de alışveriş merkezleri yatırımcıları ile perakendeciler arasında yaşanan “ciro üzerinden kiralama” konusu çözümsüz bir noktaya doğru giderken dünyada perakende sektörü bir altüst oluş sürecinde. Kimi iflas ediyor, kimi dünya çapında mağaza kapatıyor, kimi de üretimi durduruyor.

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), iki gündür 50’den fazla devlet ve hükümet başkanı, işveren ve sendika liderleri ile “Covid-19 ve İş Dünyası” konusunu tartışıyor. İşçi ve işverenleri bir araya getiren bu büyük buluşmanın amacı, pandeminin yarattığı ekonomik ve sosyal yıkımı konuşmak. İşçinin de işverenin de gündeminde dünyada 300 milyonu aşacak istihdam ve üretim kaybı var. “Bu yeni ortamda tam ve üretken istihdam nasıl teşvik edilir?

Uluslararası toplum nasıl gerçek ortak bir amaç ile bir araya gelebilir” gibi sorulara yanıt aranıyor. Yangın büyük. Dünya pandeminin yarattığı işsizlik ve yoksulluk tufanı ile nasıl baş edecek? Henüz bilinmiyor.

Çünkü henüz fatura ortaya çıkmadı. Desteklerle, hibelerle hükümetler, sorunu şimdilik birkaç ay sonraya öteliyor. İşsizliğin patlamasında iki sektörün etkisi çok fazla: Turizm ve perakende. Turizmde durum ortada. Sınırlar açılsa da insanların tatil yapmak gibi bir isteği henüz yok. Perakendede ise dünyada büyük bir kriz yaşanıyor. Tüketici talebi yerlerde sürünüyor.

200 yıllık Brooks iflas etti

Bir süredir dünya basınında teker teker yer alıyor. Ünlü iç giyim markası Victoria’s Secret, dünya başkanlarını giydiren 200 yıllık giyim markası Brooks Brothers, perakende devi JC Penny iflas etti.

İngiltere’nin ünlü perakende markası Macy’s iflas tehdidi altında. Zara, binlerce mağazasını kapatıyor. Chanel, Hermes, Patek Philippe, Rolex üretimi durdurdu. Starbucks, 400’den fazla mağazasını kapatacağını duyurdu. Michael Kors ve Versace, satışlarının 70 düşmesinden sonra 170 mağazasını kapatacak.

Hindistan’da, alışveriş merkezlerinde yüzde 77 küçülme olduğu, caddelerde ise yüzde 62 küçülme olduğu belirtiliyor. İngiltere’de Perakende Araştırma Merkezi (CRR), iflas eden İngiltere perakende firmalarında en az 24 bin 348 kişinin işini kaybettiğini belirtiyor. Ünlü iş dergisi Forbes’ta yer alan araştırmada yapılan yoruma göre “salgın, geleneksel mağazaların tabutlarındaki son çivi.” Dünya perakende sektörü daha salgının başında bunu yaşıyor. İkinci dalganın gelmesi halinde ise sonrasını kimse bilmiyor!

Koç’un favorisiydi

Başkanların giyim markası olarak tanınan Brooks Brothers, işadamı Rahmi Koç’un da favori markalarından. Koç’un şahsi şirketi RKM Classic Giyim ile Türkiye’ye gelen markanın 4 mağazası bulunuyor. Koç’un hedefi markayı Anadolu’ya yaymaktı. Mağazaların ne olacağı henüz belli değil.

Türkiye’de en kötüsü henüz yaşanmadı

Dünyada yaşanan bu fırtına tabii ki Türkiye’de de yaşanıyor. Zorunlu normalleşme ile birlikte alışveriş merkezleri açıldı ama hayatın normale dönmesi zor. AVM yatırımcılarının “cirolar yüzde 60’ları buldu” açıklamasına karşın perakendecinin umudu kırık. TEPAV’ın perakende endeksi gelecek üç ayda işlerin iyi gitmeyeceğini gösteriyor. Alışveriş merkezi yatırımcıları ile perakendeciler arasında kira ve genel gider tartışması ise çözümsüz bir konuya dönüşmüş gibi. Birleşmiş Markalar Derneği Başkanı Sinan Öncel’e hem dünyadaki bu altüst oluşu sordum hem de son durumu.

AVM sahiplerinin temmuz ayında kira faturalarını kesmeye başladığını söylüyor Öncel. Dünyada yaşananların benzerinin Türkiye’de de yaşanabileceğini söylüyor ve “Ama siz Titanik batarken şezlongların yerini değiştiriyorsunuz” diyor. Öncel, şunları söylüyor: “Kira ve kısa çalışma ödeneği desteklerinin sonuna geldik.

Durum ortada. Dünyada yaşananlar ortada. Bizim de aynı akıbeti yaşamamamız için ciro kirasına geçilmek zorunda. Turist yok, tüketici alım yapmıyor. Toparlanmamız mümkün değil. Tek çaremiz kalıyor, mağazaları kapatıp küçülmek.” Mağaza kapatmalar Türkiye’de de başlamış.

Sessiz sedasız çok sayıda mağaza kapanıyor. Türkiye’de konkordato ve iflas konusunda üstü kapalı bir yasak olduğu için gerçek durum henüz bilinmiyor! Tabii genç işsizliğin yüzde 25’leri geçmesi gerçeğinden başka!

Türk şirketleri radarda, yeni PEAK’ler yolda

Koronavirüs salgını, 2020 yılını kayıp bir yıl haline getirdi. Ayakta kalma mücadelesi veren şirketlerin önemli sorunlarından biri tabii ki finansman. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde büyümek isteyen şirketlerin öz sermaye sorunu büyük.

Bunun için de ortaklıklar, hisse satışları önem kazanıyor. Pragma, önemli satın almalara aracılık eden bir danışmanlık şirketi. Ocak ayında Pragma yöneticileriyle bir araya gelmiştik. Bu yıldan büyük umutla söz etmişlerdi. Yönetici direktörlerden Özlü Yalaza’ya salgın sürecinde neler olduğunu sordum.

“2020 fena gitmiyor” sözleriyle başladı. Şirket satışları çok etkilenmemiş. Geçen günlerde Pay Guru’nun Ortadoğulu bir şirkete satıldığını, Doğan Holding’in ise Sesa’yı satın aldığını hatırlatarak “Halen teknoloji, gıda ve enerjide 5-6 büyük satış görüşmesi için masadayız” diyor.

Özellikle Peak’ın 1.8 milyar dolara ABD’li Zynga’ya satılmasıyla teknoloji konusunda gözlerin Türkiye’ye çevrildiğini söyleyen Yalaza, “Türkiye’de çok iyi teknoloji şirketleri var. Oyun, siber güvenlik, sağlık ve ödeme sistemleri konusunda daha çok ortaklık duyulacak. İyi Türk şirketleri radarda” diyor.

Yalaza, tek sorunun Türkiye algısı nedeniyle şirketlerin değerini bulamaması olduğunu söylüyor ve “Türkiye’den böyle şirketler çıkmaz diye bakılıyor ve iskontolu satılıyor. Bu algıyı kırmamız lazım” diye ekliyor.