Ölümlerin doğal karşılandığı bir tuhaf zaman içinde boş bakışlarla konuşuyor, sayıların anlamsızlığına sığınıyoruz. Tarih kitaplarının soğuk dili ile yazıyor, o dille konuşuyoruz. Hikâye öldü, destan sustu, ağıtlar ağıt değil. Morg önünde sıkıntılı zamanlar çabucak geçsin diye telaş içinde dolaşıyor küçük görevliler, azametli bürokratlar. Büyük törenlerin merasim kıtalarının önüne dizilmiş devletlilerin hızlı geliş gidişleri arasında “bir namazlık saltanatın” ve geride kalanların tarifsiz kederi, anlatılmaz çığlıkları arasında yitip gidiyor hikâyemiz.

***

Oysa biz ölülerimize ağıt yakmak, şiir yazmak, hikâyelerini okumak, destanlarını anlatmak, dengbejlerini söylemek istiyoruz. Neden öldüklerini, neden yaşamak, yaşatmak varken ölüler ülkesine gönderildiklerini bilmek istiyoruz. Biliyoruz, öyle olmayabilirdi; başka türlü yaşamak mümkündü. Ne oldu da ölüm haberleri arasında boş bakışlarla, kararmış yüzlerle bir gölgeye dönüştük; ne oldu da yaşadığımız için utanarak dolaşıp duruyoruz sokaklarda. Ne oldu bize? İtiraz etmeyi nasıl oldu da bu kadar hızlı unuttuk?

***

Caddeler tekin değil artık. Alışveriş merkezlerinin, metroların ölüm tuzağına dönüştüğü, oralardan uzak durmak gerektiğini, mümkünse kenti, ülkeyi terk etmenin daha güvenli olduğunu söylemeye başladı yaşlı analar, babalar. “Biz buralarda kalırız, zaten yaşadık yaşayacağımız kadar” diyenlerin sayısı arttı. “Uzak” yerlerde, savaşın tuzağına düşmüş kasabalarda, kentlerde adına kutsallık yakıştırılmış ölümler iyice ucuzladı. Av kim, avcı kimdir iyice karıştı birbirine.

***

Ölüler ülkesinin tanrısı Hades’in Lethe ırmağından bir damla su içmemiz, her şeyi hemen unutmamız; yine, hemen, en kısa zamanda unutulması gerekecek yeni acılara koşmamız isteniyor. Yakınmak yok, sormak yok, yargılamak yok. Söylenenlerin “gerçekliğine”, nasıl söylenmişse, cümle hangi kelimelerle kurulmuşsa ona inanacak, onu tekrar edeceğiz. İtiraz etmenin, kuşku duymanın yasak olduğu bu âlemin parolası; “o her şeyi biliyor, sus ve boyun eğ ona”dır.

***

“Unutun, diyorlar, unutun.” Çünkü unutmazsak söyledikleri yalanların ortaya çıkacağından korkuyorlar. Burnumuza dayadıkları sürekli değişen “gerçekleri”, talana, soyguna daha geniş bir alan açabilmek içindir. “Barış” dedikleri, “çözüm” dedikleri zaman duyduğumuz kuşkunun gerçek çıktığını söylediğimizde nasıl kızıyorlarsa, savaşın insan doğasına aykırı olduğunu söylediğimizde de aynı öfkeyle üstümüze yürüyorlar. “Ölümler olmasın” diye haykırınca biz, aynı utanmazlıkla “vatan haini” ilan etmelerinin nedeni budur.

***

Ne yaparsanız yapın; o sudan, Hades’in cehennemine giden yoldaki unutuş ırmağından, Lethe pınarından su içmeyeceğiz. Ne söylerseniz söyleyin, ne kadar küfrederseniz küfredin, bildiği halde susanların utancıyla yaşamayacağız. Sokaklarda üstümüze yürüyebilir, zindanlarınızı bir harfine bile yaklaşamayacağınız aydınlarla doldurabilir; bilmediğiniz kelimelerle kurduğunuz cümlelerle yalanlarınızı süsleyebilir, “bildiğinizi okuyabilir”, ölümlerle, zulümlerle hedeflerinize doğru ilerleyebilir; belki de bir zaman için egemen olabilirsiniz.
Ama yaptığınız, ettiğiniz hiçbir şeyi ama hiçbir şeyi, hiçbir suçu, hiçbir günahı unutmayın.
Unutmayın, çünkü biz unutmayacağız...