Dünyadaki koronavirüs salgınına ait rakamların nasıl dağıldığına bir bakın. 

Toplamda yaklaşık 3.7 milyon hastanın 1.5 milyonu Avrupa’da, 1.3 milyonu Kuzey Amerika’da ve 600 bine yakını ise Asya’da bulunuyor. Ve gerçek rakamların sınırlı testler yüzünden çok daha fazla olduğu tahmin ediliyor. 

Gelişmiş ülkelerin çoğunun koronavirüsle mücadelesinde geri kaldığını hatta büyük bir krize sürüklendiğini görüyoruz. Peki ama neden?

Neden dünyanın ekonomik sistemini belirleyen varlıklı ülkeler virüsle savaşımda başarısız oluyor?

Bunun için virüsten önceki dünyaya kısa bir bakış atmak gerekiyor. 

2007-2008 küresel mali krizi (dev bankaların borç satarak girdikleri derin girdap) var olan ekonomik sistemin hata verdiğinin en sert uyarısıydı. Kriz milyonlarca kişiyi ve ülkeyi mahva sürüklerken bankaların yöneticileri onlarca milyon dolarlık kişisel altın paraşütlerle kurtarılmıştı. Evet sistem çökmüştü ve bir şeyler değişmeliydi. 

Ama geçen 12 yıllık dönemde bu alanda ne somut adım atıldı ne de sistemin hataları üstüne kafa yoruldu. Eski yıkıntıların tozu alınarak yeniden kullanılmaya başlandı. 

Dengeler hassastı ama Batı az da olsa toparlıyordu. Kökten bir değişim yerine yavaş iyileşme tercih edildi. 

Koronavirüsü yamuk yapıştırılmış bir yara bandının tutmaya çalıştığı ekonomik uçuruma bomba gibi düştü. 

Ayrıca bilim ve teknoloji konusunda ileri, araştırma geliştirme alanında diğer ülkelerin parmak ısırarak izlediği Batı sağlık konusunda da ileri olmalıydı elbette. 

ABD’de ilk kez eski Başkan Barack Obama tarafından getirilen evrensel sağlık sistemi halefi Donald Trump tarafından zayıflatılırken sağlık sektörü sigorta şirketlerinin demir yumruğundan sıyrılmayı başaramadı. ABD’de ‘paran varsa sağlık hizmetin var’ ilkesi (ya da ilkesizliği) hiç değişmedi.  

İngiltere’de ise Ulusal Sağlık Sistemi (NHS) yoğunluk, yetersizlik, kalifiye çalışanların eksikliği ve gereksiz bürokrasi nedeniyle çalışamaz hale gelmişti. 

Avrupa’nın İtalya, İspanya ve Fransa gibi (Almanya hariç) sosyal refah ülkeleri ise bir dizi AB regülasyonları, ithalata bağımlı tıp malzemeleri ve bir salgına hazır olmayan hastaneleri ama bakım bekleyen yoğun yaşlı nüfusuyla açık bir hedeften farklı değildi. 

Öte yandan Arap Baharı’nı öngöremeyen Avrupa, buradan kendi topraklarına akın etmeye başlayan göçmenler konusunda dar kafalı, katı, vizyonsuz bir tutum içine girmişti. 

Bu akın, Batı’da popülist aşırı sağcı politikacıları yükseltirken, aslında göçmen işgücüne çok ihtiyaç duyan ülkelerin ekonomik olarak içe kapanmasına neden oldu. 

Brexit sonrası İngiltere’de pek çok iyi yetişmiş yabancı sağlık çalışanı ülkeyi terk etti. 

Üstelik bölgesel krizler, Çin ve Rusya’nın yükselişi, Suriye’deki iç savaş, Türkiye gibi konularda pek de ortak siyasi pozisyon belirleyemeyen Avrupa, barış ve refah temelli kendi kuruluş motivasyonunu unutarak genişlemeye ara vermişti. 

Bu sıralarda büyük bir ülkeyi sindiremeyeceğini düşünen Avrupa Birliği hem Türkiye’yi otokrasinin kucağına itti hem de kendisi AB karşıtlarının hedefine oturdu. 

Koronavirüsü ekonomik-siyasi mevcut sistemi alt-üst ederken ABD’de yönetici elitin aslında dev sermaye odaklarına hizmet için çalışan, şaibeli bağları bulunan ve halkın sağlığını hiçe sayan yarı-gizli ticari tutumunun ayyuka çıkmasına neden oldu. 

Virüs salgını bize Avrupa’da ulus üstü bir yapı olan AB’nin kriz durumlarında aslında pek birlik içinde hareket edemediğini, üye ülkelerin tek başına kalabileceğini, hatta yazılı antlaşma kurallarının bir gecede askıya alınabileceğini de ibretle gösterdi. 

Bu yazının amacı ‘Batı battı, Doğu’nun güneşi doğacak’ kesinlikle değil. 

Aksine küresel boyutta, ekonomik, siyasi ve sosyal anlamda bir süredir krizde ve arayışta olan, virüs salgınından en büyük darbeyi alan Batı’nın farklı paradigmalarla yeni bir dünya kurmak için kollarını taze bir liderliğe sıvayabileceğinin uyarısı var.  

Doğu’ya düşen Batı’nın hatalarından katı dersler çıkararak yeni dünyada köşeye atılmamak olmalı.