Bugün sizlerle sanat dünyamızın oluk oluk kanayan, derin ve ölümcül bir yarasını paylaşacağım. Çağdaş sanatçılarımız, yıllardır korkunç bir komplo ile karşı karşıyalar. Bu dramatik konuyu bir makaleye sığdırmak kolay olmasa da, bir özetini aktarmak istiyorum. Bunu hem Türk çağdaş sanat ortamında sayfayı açan ilk sanatçılardan biri, hem meslek örgütümüz UPSD’nin 13 yıldır başkanı, hem de UNESCO nezdinde resmi partner sorumluluğu üstlenen Uluslararası Sanat Dernekleri’nin Dünya Başkanı olarak yapacağım. Atatürk’ten özlü sözler alıntılayarak sanatçıya destek olduğunu sanan iyi niyetliler dikkatle okusun...
Sanatta Avrupa’nın aksine, devlet desteği ile buluşamayan sanatçılarımız, bireysel veya kurumsal koleksiyonerler sayesinde zor da olsa işlerini satarak, bin bir zorluk ortasında bir varoluş savaşı veriyorlar. Sanat, ekonomi kötü giderken, insanların özellikle daha da uzak durmayı seçtikleri bir alan. Buna rağmen, her sanatçı, ister genç ister kariyerli, bu dünyanın en zor mesleklerinden birini yapmaya devam etmek için büyük savaş verir.
Bu zor ve çok pahalı işi yapan sanatçılarımız, başka bir inanılmaz tuzağın ortasında buluyorlar kendilerini.
Medeni ülkelerde müzayedeci olmak için hukuk ve sanat tarihi alanında diplomalara sahip olmak lazımdır ve bunun üzerine de en zor imtihanlara girilir. Türkiye’de ise, mesela menkul kıymetler borsasında dikiş tutturamamış olmak, eskicilik, halı ticareti veya antikacılıktan gelmek yeter de artar bile! Doğru dürüst denetleme veya kanun yoktur!
Bu müzayedeciler, mesleklerini doğru dürüst yapmak yerine, sürümden çok hızlı para kazanmak için, “ellerine düşen” resimleri, değerinin onda birine veya beşte birine piyasaya koyarak, bu sanatçıları “iki paralık” etmiş oluyorlar. Daha düne kadar bin bir zorlukla yürüttükleri sanat hayatlarında, galerilerde sergi açan, koleksiyonerlere resim satan, kimileri 70-80, kimileri 50-60 yaşında, Türkiye’nin en saygın sanatçıları, birden kariyerlerinin yok sayılması tehlikesi ile karşı karşıya kalıyorlar! Galeriler sergilerini iptal ediyor, kimi koleksiyoncular bu sanatçıları resmen taciz etmeye girişiyorlar! “Bana bu resmi 10 liraya sattınız, bakın müzayedede 2 lira! Siz adam mı kazıklıyorsunuz?” Bu derece ciddi kavgalar yaşanıyor. Bu konuda hiçbir yetkisi olmayan, çoğu donanımsız tüccarlar, en saygın sanatçıları biçip budarken hiçbir ikaz dinlemiyorlar. Noterden gelen ihtarnamelere aldırmıyorlar, mantık olarak konuyu anlatan sanatçıların nazik ve düşünceye davet eden telefonlarını birkaç kereden sonra açmıyorlar. Hukuk boşluklarını bildiklerinden “İstersen yargıya git!” diye suratlarına haykırabiliyorlar. Ekmeklerini kendileri de sanattan kazanan bu adamlar, ülkede sanatı üreten en saygın ünlü sanatçılara sanki savaş açmışlar ve bundan hiç yüzleri kızarmıyor! Ayrıca bu vahşi kapitalist tavırları göstererek yalnız sanatçı ve galericisini değil, sattıkları eserleri ellerinde bulunduran koleksiyonerleri de korkunç bir şekilde mağdur ediyorlar: Onlar, mesela bir resmi piyasaya vererek en az 100 kazanmalıyken, eline 17 lira tutuşturulup evine yolluyorlar!
Sorsanız, “Efendim serbest piyasa, bütün dünyada böyle!”. Gerçeklerin ise bununla hiçbir ilgisi yoktur! Batı dünyası, kuşaklardır bilinçle sanat toplayan, asırlardır binlerce müzesi olan, medya organları sanatla dolup taşan bilinçli sanatseverler ve kurumların dünyasıdır. Batıda önüne gelen, iddia veya at yarışı bahsi oynatır gibi “müzayedecilikcik” yapamaz! Sanata ve sanatçıya minimum bir saygı gösterilir.
Sonuçta bu resimler bin bir farklı yolla, tehlikeli sanat aracılarının eline geçer. Mesela topluma hizmet amacıyla bir hastaneye resim bağışı yapan ressamlar, altı ay sonra bu eserlerini değerlerinin onda birine müzayedelerde görmektedirler! Yaptıkları iyilik, kendilerine karşı bir ölüm fermanı olarak dönüş yapmıştır! Böylece o ressamın “tüm eserleri artık onda bir değerine düştü!” şeklinde bir algı yaratılmış olur. Bu, kirli dünyanın, sanatçıya reva gördüğü affedilmez bir muameledir!
Müzayedelerin çekici görünmek için bir eseri piyasa satış değerinin 1/3 oranında daha düşük bir fiyatla sunması kabul edilebilir bir rakamdır. Bu herkesi kollayan bir ortalamadır. Ama değerinin yüzde onuna-on beşine sunulan bir eser, kendine güveni olmayan ve eğitimsiz genç işinsanlarından oluşan alıcıya mesaj gibidir: “Bu resmi almayın, herkes bundan kaçıyor” Bu şahıslar ne yazık ki sanat piyasasına hisse senedi piyasası gibi bakarlar. Birbirleriyle sanat üzerinden akıllı ticaret rekabetine girişme meraklarından, işin sanatsal boyutu ile hiç ilgilenmezler. Onların hedefi, bozuk düzenden nasibini almaktır. Hangi sanatçıyı niçin sevdikleri, en çok beğendikleri eserlerin hangileri olduğu gibi temel konular gündemlerine gelmez. Dedikodu ile resim alıp, dedikodu ile satarlar. Özgüvenleri yoktur, çünkü bilgi donanımına zaman ayırmazlar ve bunu örtmek için fuardan fuara gezerek hava atarlar.
Başkanı olduğum UPSD, burada ancak basit bir özetini yaptığımız tabloya karşı birkaç ay önce yeni bir mücadele başlattı: “EPİVERON” (Eser Piyasaya Veriliş Onayı). Bu belge, sanatçı-galerici-koleksiyoner ilişkisini en sağlıklı hale getiren bir girişim. Ayrıca EPİVERON, hazırlandığı her eser için “müzayede çıkış fiyatı alt birimi” getirmekte, bu şekilde sanatçıyı ve koleksiyoneri korumaktadır. Artık bu ülkede, koleksiyoner ve sanat kurumu olarak sanata en ufak saygısı olan herkes, EPİVERON belgesi olmayan bir eser alıp satmamalıdırlar! EPİVERON belgesi olmayan bir eser almakla, sigortasız işçi çalıştırmanın bir farkı yoktur! Şu andan itibaren bu kaideye riayet edenler ve etmeyenler, Türk çağdaş sanatını koruyanlar ve onu sülük gibi sömürmek isteyenler olarak ikiye ayrılmış olacaklardır!