PARİS -

Sevgili,

Oğlum Devrim, Paris’i 1996’da tanıdı ve ilk görüşte vuruldu.

Eşi, Deniz Kurdoğlu da, (8 Eylül’den beri Sirmen) aynı tutkuyla dolu olmalı ki nikâhlarını, on gün önce Paris’te kıydırdı.

Sonra bal aylarını da her gelişlerinde yaptıkları gibi ikisi scooter üstünde, artık avuçlarının içi gibi, bildikleri kenti turlayarak geçirdiler.

Onları keyifle ve şaşkınlıkla izliyordum. Haydi Devrim, Paris’i Vespa üzerinde turlamaya daha ana karnında (tabii farkında olmadan) başlamış, ya Deniz’deki meraka ne demeli?

On beş yıl önce Paris’e ilk gelişinde Devrim sormuştu:

- Baba buradaki ortalama bir mimar ile İstanbul’daki ortalama bir mimar aynı olamaz değil mi?

Sorunun içinde mimarlarımıza küçümseme olduğunu sanan yanılır.

Mimarın eserini oluşturan o toplumun talebidir. “Marifet iltifata tabidir.”

Osmanlı’nın görkemi, Muhteşem Süleyman’ın iltifatı olmasaydı, Sinan’ın, eşsiz marifetlerini bugün hayranlıkla izleyebilir miydik?

Rönesans’ın o eşsiz parlaklığı olmasaydı, bugün kentten çok açık hava müzesini andıran, sokakları bile bir sarayın koridorlarında geziniyormuş duygusu uyandıran Floransa’nın zarafetle karışmış görkemi karşısında, kendimizden geçebilir miydik?

***

Bir kenti yalnız inşa etmek değil algılamak bile belli düzey ister. Götür ham ervahı Floransa’ya, bakıp bakıp, sana ancak şunu söyler:

- Bu da çok köhnemiş, bunda ne var canım?!!!.

O, Dubai Tower haşmetinin ötesine taşamaz.

Her ülkenin düzenine bağlı olarak kendi estetiği vardır.

O estetik, ülkenin mimarlarından bağımsızdır.

Bir ülkede fevkalade mimarlar bulunabilir, buna karşın mimarisi içler acısı olabilir.

O ülkenin estetiğini, sistemin etiği belirler.

Gelişen ticaret burjuvazisi Rönesans’ı ve kentlerini doğurmuştur. O burjuvazinin zenginliğini ortadan kaldırırsan, ortada Rönesans’ın ne resmi kalır ne düşüncesi. Sanayi devriminin bir yandan da sömürgelerden gelen kaynaklarla semiren sınıfının zenginliği ve yaratıcılığı olmasaydı, bugün ne Paris’i görebilirdin ne Londra’yı...

“Koca Mustafa Paşa ücra ve fakir İstanbul/ ta fetihten beri mümin mütevekkil yoksul” diye semtleri tanımlanan bir kentin düzeninde, finans kapitalin başkenti New York’un ezici görkemini aramaya kalkmak olacak iş midir?

Görülüyor ki ülkelerin estetiği belirleyen orada egemen olan düzenin etiğidir.

Ürettiğinden çok üreyen, insanların “gemisini kurtaran kaptan” deyişini amentü belledikleri ülkelerde, tepelerinde hep filizleri bulunan eciş, bücüş bina benzeri ucubeler estetiğinin egemen olmasında şaşacak ne olabilir ki?

***

Batı’nın debdebesine şaşaasına öykünen ama avanta ve talanın ötesine geçemeyen üretimi ekonominin temeline oturtamayan “Hasta Adam”ın , Pera’da Avrupa aramasındaki zavallılığı görmemek ve “tatlı su frenkliği”ne acımamak elde mi?

Bir kez çağının randevusunun gerisine düştüğünde, toplumunun çağıyla randevusuna zamanında yetişmiş olduğu dönemin estetiğini de tekrar yakalaman veyahut da eskide yakalamış olduğunu koruman bile artık mümkün değildir.

Nitekim, son günlerde tartışması basınımıza da düşen ve “Kim Kime Dum Duma” köşesinde Behiç’in dehasının ürünü mizahıyla komikliği taçlanan eski İstanbul’un yeni silueti de ürettiğinden çok üreyen, sürekli cari açık veren, emeği de üretimi de gereksiz gören, sömürüye bile hâlâ ulaşamamış, avanta ile talan bataklığının boğucu gazlarını üreten çarpık bir etiğin, sonradan görme estetiğinin ürünüdür.

Şimdi Sultanahmet’in Onaltı – Dokuz” hödüklüğe kurban olan siluetinin kabahatini, kendisi de “mimar!” olan Kadir Topbaş’ın sırtına mı yükleyeceğiz yalnızca, yoksa bu çağdışı, etiğin toplumunun estetik duygusunun somut bir ürünü olarak mı göreceğiz?

Zaten o siluet ile o “mimar!” başkanın her ikisi de aynı çarpık etiğin, aynı çarpık estetik yansımalarından başka nedirler ki?