Bağdat krizinde sürpriz gelişme

Erbil’deki konferansa katılmak isteyen Enerji Bakanı Taner Yıldız’ın uçağına Bağdat yönetimince izin verilmemesi, Türkiye ile Irak arasında bir süredir tırmanan krizin ulaştığı noktayı göstermesi açısından önem taşıyor.

Krizin tırmanmasının nedenini iki başkent de kendine göre yorumluyor.

Ankara’ya göre Irak Başbakanı Maliki yaşananların tek sorumlusu. Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan değerlendirmelerde Maliki’nin tutumuyla ilgili şu unsurlara dikkat çekiliyor:

1. Suriye ve İran etkisi: Türkiye’nin Suriye’de Esad muhaliflerine verdiği destek, İran yönetimi ve Tahran rejiminin desteğiyle Irak’ta gücünü koruyan Maliki yönetimini rahatsız ediyor. Esad’ın devrilmesi İran, Irak ve Suriye’den oluşan Şii eksenini parçalayacağı için, Tahran ve Bağdat yönetimleri Ankara’yı hedef alan açık ya da örtülü pek çok hamle yapıyor. İran’ın son dönem PKK’ye verdiği destek de aynı çerçevede değerlendirilmiyor Ankara’da.

2. Maliki’nin korkusu: Irak Başbakanı, Esad’ın devrilmesinden sonra Sünni ağırlıklı Arap Baharı’nın yeni hedefinin kendisi olabileceği yönünde ciddi kuşkular taşıyor. Türkiye ile Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi arasında son dönemde artan ilişkiler de Maliki’nin bu paranoyasını besleyen önemli bir faktör.

Kongre daveti \tkızdırdı

Öte yandan Maliki ise krizin sorumlusu olarak “Ankara’nın izlediği mezhepçi politikaları” gerekçe olarak ileri sürüyor. Irak Başbakanı, ülkesinde yargılanarak (siyasi bir davada) ölüm cezasına çarptırılan eski Irak Cumhurbaşkanı Yardımcısı Tarık Haşimi’ye Türkiye’nin kucak açarak oturma izni vermesini de bu ‘Sünni dayanışmasına’ bağlıyor. Başbakan Tayyip Erdoğan ve kurmaylarının Haşimi konusunda takındıkları ısrarlı tavır da Maliki’nin iddialarını doğrular nitelikte. Son olarak Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ile bakanlık bürokrasisinin ilişkileri düzeltme yönündeki gayretleri, Haşimi’nin AKP Kongresi’nde baş konuk yapılması sonrasında suya düştü.

Bir aydır Katar’da yaşıyor

Ancak bir süredir tansiyonun düşürülmesi yönünde başını Ankara’nın çektiği sürpriz gelişmeler yaşanıyor. Bunlardan ilki, Haşimi’nin beklenmedik biçimde Türkiye’den Katar’a gitmiş olması. Bu yöndeki iddiaları doğrulayan diplomatik kaynaklar Haşimi’nin yaklaşık bir aydır Katar’da olduğunu teyit etti. Katar’a gidiş kararı Haşimi’nin kendi kararı mı yoksa Türkiye’nin talebi mi açıklanmıyor. Türk tarafı “Türkiye’de ikamet izni var. İsterse gelebilir” demekle yetiniyor.

İkinci sürpriz ise Maliki’nin provokasyonlarına rağmen Ankara’nın ilişkileri iyileştirme ve geliştirme iradesini muhafaza etmeyi sürdürmesi. Enerji Bakanı Yıldız’ın diplomaside ender rastlanan ‘hakaret’ sayılabilecek muameleye rağmen alttan alarak “Iraklı muhataplarını Türkiye’ye davet etmesi ve davet gelirse Bağdat’a gideceğini açıklaması” bu politikanın yansıması. Dışişleri kaynakları da ilişkileri germek yerine Maliki’nin bir adım atması durumunda Türkiye’nin ilişkilerin yeniden güçlendirilmesi yönünde daha fazla adım atmaya hazır olduğunu vurguluyor.

***

Haşimi’nin Katar’a gitmiş (ya da gönderilmiş) olması, Ankara-Bağdat ilişkileri açısından bir ‘turnusol kâğıdı’ işlevine sahip. Haşimi’nin Türkiye tarafından korunup kollanmasını bahane eden Maliki, bakalım şimdi normalleşme yönünde adım atacak mı? Yoksa Ankara’daki tahminleri haklı çıkararak, Suriye meselesi çözüme kavuşana kadar Türkiye’yle uğraşmaya devam mı edecek?

Krizin, ‘çözüm’ ya da ‘çözümsüzlük’ seçenekleri arasında ne yöne evrileceğinde, iki başkentin yanı sıra Washington’da bir ay içinde görevine başlayacak yeni ABD Dışişleri Bakanı da oldukça belirleyici olacaktır.