Yazarlar Günün Köşe Yazıları Spor Konuk Yaşam Tüm Yazarlar

Utku Çakırözer

ucakirozer@cumhuriyet.com.tr Son Yazısı / Tüm Yazıları

Gül ‘Lozan’ Konferansı’nda Neden Yoktu?

09 Ekim 2013 Çarşamba

Bu yıl Türkiye Cumhuriyeti’nin temelini

atan Lozan Antlaşması’nın 90.

yıldönümü... İnönü Vakfı, bu nedenle

yurt çapında birçok etkinliğe imza

atıyor. Bunlardan en önemlisi dün

Ankara’da, Sabancı Üniversitesi ile

birlikte düzenledikleri “90 Yılın Ardından

Lozan” başlıklı uluslararası

bir sempozyumdu.

Türkiye yakın tarihi üzerine çalışmalar

yapan Türk ve yabancı bilim

insanlarını buluşturan bu önemli toplantının

açılışını Cumhurbaşkanı Abdullah

Gül ve Lozan’da Türk heyetine

başkanlık eden İsmet İnönü’nün kızı

Özden Toker birlikte yapacaktı. Gül

daha şubat ayında desteğini ve katılım

sözünü vermişti. Ancak toplantıya

24 saat kala gelmekten vazgeçti.

Resmi gerekçe olarak ‘programının

yoğunluğu’ açıklansa da Toker’in,

“Bize desteğini esirgemedi. Aramızda

olmasını isterdik” sözlerinden bir

‘gariplik’ olduğu hissediliyordu.

Davetli listesinden

rahatsız

Gül’ün gönderdiği yazılı mesaj

da çok önemli vurgular içeriyordu

ama herkesi meşgul eden ‘Neden

gelmedi’ sorusuydu. Kimi hemen her

gün İnönü’yü kötüleyen Başbakan

Erdoğan ile zıt düşmeme kaygısında

olabileceğini ileri sürdü. Kimi ‘güvenlik

endişesine’ bağladı. Ancak hem İnönü

ailesi hem de Köşk’e yakın kaynakların

tahmini galiba akla en yatkın olanı.

Buna göre; Çankaya Köşkü, İnönü

Vakfı’ndan sempozyumu izlemeye

davetli olanların listesini (protokol

listesi) istedi. Liste gönderildikten bir

süre sonra ise Gül’ün katılmayacağı

haberi geldi. Anlaşılıyor ki Gül’ün

toplantıda bulunma olasılığı yüksek

olan ‘protokol’e ilişkin kaygıları ön

plana çıktı ve Cumhurbaşkanı’nı

Lozan ile ilgili sürpriz çıkışını son

anda iptal etti.

Lozan’a ideolojik

bakanlar kim?

Gül’ün gönderdiği mesaja gelince;

Lozan’ın önemi ve İnönü’ye ilişkin

övgü dolu bir metin okundu salondakilere.

En dikkat çeken cümlesi,

“Lozan’ı doğru anlamak için siyasi ve

ideolojik değer yargılarından uzak bir

bakış açısı gerektiğine inanıyorum.

Bunun için tarihin seyrini, dönemin

şartlarını ve jeopolitik dinamiklerini

göz önünde

bulundurmak gerekir.

Lozan’ı değerlendirirken

kalıcı barışı temin ve tesis

etmenin çoğu kez savaş

yapmaktan daha zor olduğunu

hatırdan çıkarmamalıyız”

sözleriydi.

Türkiye’de bu

sözlerin adresi

kim olabilirdi

acaba? İnönü:

Asli mimar

L o z a n ’ ı n y ı l d ö n ü m l e r i n d e

Erdoğan’ın adını bile anmadığı İnönü

için ise Gül mesajında şu ifadelere

yer verdi:

“Lozan Antlaşması millet olarak

kendi kaderimizi tayin, bağımsızlık ve

egemenlik haklarımızı teslim ve tescil

eden bir belgedir. Bu vesile ile Lozan

Barış Antlaşması’nın asli mimarları

olan Cumhuriyetimizin kurucusu

Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ü,

heyet başkanı İsmet İnönü’yü ve aziz

şehitlerimizi bir kez daha saygıyla

anıyorum.”

Atatürk’ten daha

yenilikçisi yok

Konferansın İnönü Vakfı ile birlikte

ev sahipliğini yapan Sabancı Üniversitesi

Rektörü Nihat Berker yaptığı

konuşmada, Atatürk ve İnönü için,

“Onlardan daha önemli bir girişimcil

ve yenilikçil göremiyorum. Tüm hayatımızın

şablonu onların yaptıklarında

gizli” dedi.

Prof. İlhan Tekeli (ODTÜ) Birinci

Dünya Savaşı’nı kaybedenleri

cezalandırmak için yapılan Sevr

Antlaşması’nı ilk yıkan ülkenin

Kurtuluş Savaşı sayesinde Türkiye

olduğunu, bunun resmi belgesinin

de Lozan olduğunu vurguladı. Tekeli,

“Bize hep Türkler savaşları kazanır

ama barış yapamazlar diye öğretildi.

Lozan bu önyargıyı kıran bir başarı

öyküsüdür” diye konuştu.

Neden Sevr

unutulmuyor

Prof. Şükrü Hanioğlu (Princeton

Üniversitesi, ABD) ile Prof. Erich

Zürcher’in (Leiedn Üniversitesi,

Hollanda) sunuşları sırasında,

Birinci Dünya Savaşı sonrasında

Anadolu’nun neredeyse her karışının

nasıl bir emperyalist paylaşım planı

ile karşı karşıya kaldığını tarihi belgeler

ışığında bir kez daha görme

fırsatı bulduk. Zürcher; Lozan’da

kazanılan büyük başarıya rağmen,

Türk toplumunda bugün hâlâ ‘Sevr

endişesi’nin mevcut olduğuna vurgu

yaparken bunu, “Sevr Antlaşması’nın

sömürgeci karakteri”ne bağladı. Verdiği

örnek çarpıcıydı. Kurtuluş Savaşı

ve Lozan Antlaşması olmamış olsa,

Sevr sonrası Türkiye’de Boğazlar

üzerinde sadece yüzde 6.3’lük bir

söz hakkımız olabilecekti!

ZAMANININ EN İYİ DİPLOMATI

Sempozyumda Prof. Ali Engin Oba (Çağ Üniversitesi) ve Prof. Heath Lowry

(Princeton Üniversitesi) tebliğlerinde iki Amerikalının Lozan sürecindeki

İnönü’ye ilişkin gözlemlerini anlattı. ABD’nin ilk Türkiye Büyükelçisi ve

Lozan’daki temsilcisi Joseph Grew’un gözünden İnönü şöyle tarif edilmiş:

“İnönü tam bir savaşçı. Napolyon gibi mücadele veren, zamanının en iyi

diplomatı. İngiliz heyetinin başkanı Lord Curzon onun eğilmeyen tutumu

ve bağımsızlık ısrarından bıktı. Türk heyeti ise hep dürüst ve profesyonelce

hareket etti.” Lozan’ı izleyen Amerikalı gazeteci Clarence Kirchman

Streit’in Lozan sürecinde İnönü ile yaptığı röportajdan bazı satırları ise Prof.

Lowry aktardı: “Misakı Milli içine işlemiş. Ne diplomasi ne de siyaset eğitimi

aldı. Tüm hayatını orduda geçirmesine rağmen militarist değil. Sonuca

barışçıl yollardan ulaşmayı tercih ediyor. Ancak muhatapları blöf de yapsa,

tatlı dil de kullansa bu adama karşı işlemiyor.”

İNÖNÜ VE DİN

Prof. Lowry’nin, Amerikalı gazeteci Streit’in anılarından aktardığı bir

başka bölüm ise hükümet sözcülerinin İnönü’ye yönelik suçlamalarının

haksızlığını ortaya koyması bakımından son derece önem taşıyor.

Atatürk’ün bir mülakatında “Din konusunda pek bilgim yoktur. Burada

siyasetle dini meseleleri karıştırmayı düşünmüyoruz. Yardımımıza dini

hissiyatı çağırmadan sadece emrimizdeki maddi birliklerle savaşıyoruz”

şeklindeki demecini anımsatan Amerikalı gazeteciye İnönü şu karşılığı

vermiş: “Mustafa Kemal Paşa dine karşı kayıtsız bir tavra sahip olarak

sunulmamalıdır. Hiçbir zaman da kayıtsız olmamıştır. Başlangıçtan itibaren

milliyetçilerin hedeflerinden biri din olmuştur... Mücadelelerinde dünyanın

her yerindeki Müslümanlardan yardım almışlardır.”

Yazarın Son Yazıları Tüm Yazıları

Büyü Bozuluyor 26 Ocak 2015

Cumhuriyet Ne Yaptı... 19 Ocak 2015

Özgürlük İçin Ayakta 12 Ocak 2015

Günün Köşe Yazıları

Mine Esen

Uyanık kalmalı

Barış Terkoğlu

Mustafa Kemal’in askerleriyiz!

Orhan Bursalı

Devlet Bey, bir adım sonrası için planınız ne?

Ergin Yıldızoğlu

Trump ve liberal demokrasinin ölümü

Olaylar Ve Görüşler

Teğmenlere ceza istenemez - Prof. Dr. Doğan SOYASLAN

Olaylar Ve Görüşler

‘Dağları kaz!’ - RECEP NAS

Olaylar Ve Görüşler

Harbiyeli olmanın anlamı - Erol Alpar

Trump’ın ana stratejisi ne?

Jale Özgentürk

Çocuk ölümlerinin gölgesinde

Bilsay Kuruç

Bretton Woods’u terkedip günümüze gelen kapitalizm(2)

Video Haberler

En Çok Okunan Haberler

iOS Mobil Uygulaması Android Mobil Uygulaması