AKP hükümetleri döneminde iki yıl Dışişleri Bakanlığı Müsteşarlığı görevini yürüten emekli büyükelçi Ali Tuygan anılarını yazdığı kitapta, “Hükümet AB süreci sayesinde Türkiye’nin profilini yükseltmişti. Ama son birkaç yıldır bu profil bulanıklaştı” değerlendirmesini yaptı. Tuygan, “Tezkerenin akıbeti belli olmadan Bush yönetimine hazırlık izni vererek beklenti yaratmak hataydı” dedi.

ABD’nin Irak operasyonu öncesinde Türkiye ile ABD arasında yapılan müzakerelerde Türk heyetine başkanlık eden eski Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Tuygan, “Gönüllü Diplomat-Dışişlerinde 40 yıl” isimli kitabında o günleri ve Türkiye’de son yıllarda yaşanan güncel tartışmaları şöyle değerlendirdi:

• Türkiye’nin son yıllarda profilinin yükselmesinde AB ile müzakereye başlanmış olması önemlidir. Bunda hükümetin payının teslim edilmesi gerekir. Son birkaç yılda ise Türkiye farklı bir görüntü çizmeye ve profilimiz bulanıklaşmaya başlamıştır. En başta çok boyutlu ayrışmalarımız derinleşmektedir.

• Bugün ülkemizde demokrasinin özünü teşkil eden kuvvetler ayrılığı, hukukun üstünlüğü, yargı bağımsızlığı gibi temel kavramlar dahi tartışma konusu olmaktadır. Eleştiriye tahammül azalmakta. AB raporlarında, yabancı basında eleştiri dozu artmakta. Dış basında Türkiye’nin öneminden bahseden yazıların tümünde Türkiye’deki otoriterleşme eğiliminden, basının çekingenleştirilmesinden de söz ediliyor.

• ABD’nin Irak konusundaki talepleri gayri resmi olarak Genelkurmay’a iletilmişti. Çok sayıda havaalanı, liman, destek bölgeleri isteniyordu. 40 bin askerin ülkemiz üzerinden Irak’a intikali bir o kadarının da destek amaçlı Güneydoğu Anadolu bölgesinde konuşlandırılması öngörülüyordu. Müsteşar Uğur Ziyal, ABD’den sorumlu müsteşar yardımcısı Baki İlkin ile birlikte okuduktan sonra birbirimize baktık. Ben şu soruyu sormadan edemedim: “Bu Irak’ın mı, Türkiye’nin mi işgali?” Sebebi bölgenin başına açılacak büyük bir sıkıntıya ucu açık biçimde taraf haline gelecek olmamızdı.

• Tezekerenin akıbeti belli olmadan Bush yönetiminin Türkiye’de bazı hazırlıklar yapması için izin verdik. Bu da tezkerenin sorunsuz geçeceği beklentisi yarattı. Bu hata mıydı? Herhalde. Belki de en iyisi yapabileceğimiz sınırlı katkıyı Bush yönetimine başından bildirmek ve o kadarını TBMM onayına götürmekti.

• Tezkere reddedilmeseydi iyimser olmayı güç kılan Irak tablosunun bir oyuncusu da biz olacaktık. Dünyadaki algılanış biçimimiz çok farklı olacaktı.