En Çok Satan Yazarlar\n

İşte bir liste... 20. yüzyılda ABD’de kitapları en çok satan yazarların listesi.\n

Roman-öykü dalında “yılın en çok satan kitabı” listesine göz atarsak, bu açıdan en başarılı yazarın Winston Churchill olduğunu görüyoruz. Churchill, 1901-1913 yılları arasında beş ayrı kitapla listenin tepesine kurulmuş.\n

Onu dörder kitapla James A. Michener ile Stephen King izliyor. Listeye üç kere giren yazar yok. İkişer kere yer alan yazarlar ise Booth Tarkington, Zane Grey, Sinclair Lewis, Lloyd C. Douglas, Tom Clancy... Pearl S. Buck, Harvey Allen ve Margaret Mitchell birer kitapla, sırasıyla Sarı Esirler (The Good Earth), Anthony Adverse ve Rüzgâr Gibi Geçti’yle (Gone With the Wind) listede üst üste ikişer yıl tepede yer almışlar.\n

“Peki, ya çağdaş Amerikan edebiyatının önemli sanatçıları?” diyeceksiniz. O yazarlardan sadece John Steinbeck, 1939’da Gazap Üzümleri’yle (The Grapes of Wrath) listede bir kere yer alabilmiş.\n

Ama şu var: Bir zamanlar listenin tepesine kurulan Owen Wister’ı, Mary Augusta Ward’u, John Jeffery Farnol’u bugün kimse okumuyor, kimse hatırlamıyor. Ama listeye hiç girememiş bir Hemingway, bir Faulkner her yıl yeni baskılarla genç okurlar kazanıyor.\n

***\n

Şiir, Çevrilince...\n

Bazı şiirler, başka dile çevrilince pek bir şey yitirmiyor. Ama bazı şiirler de var ki, ancak yazıldığı dilde anlam kazanıyor.\n

Sözgelimi, Cahit Külebi’nin şiirleri. En sevdiğim sanatçılardan biri olan Külebi’nin Hikâye’sini düşünün.\n

“Senin dudakların pembe / Ellerin beyaz / Al tut ellerimi bebek / Tut biraz”...\n

Hadi, İngilizceye çevirin bakalım:\n

“Your lips are pink / Your hands are white...”\n

Şiirle uzaktan yakından ilgisi olmayan bir ortaokul öğrencisinin yazabileceği dizelere dönüşüyor hemen.\n

Bu “sözgelimi örnek”i yaşadım. Külebi’yle birlikte bir uluslararası şiir toplantısındaydık. Hikâye’si İngilizceye çevrilmişti. Bir Amerikalı geldi yanıma. Külebi’yi göstererek “Doğru söyle, gerçekten iyi şair mi?” dedi.\n

Külebi’yi anlaması için Türk şiirini, Türk şiirinin geleneğini, Türkçeyi bilmesi gerektiğini söyledim. Türkçe bilmesi de yetmiyordu aslında. Bu dilin tadını alabilecek bir düzeye ulaşması da gerekiyordu.\n

Kim bilir, belki de Anadolu’da yaşaması gerekiyordu.\n

Neruda’yı bütün dünya okuyor, seviyor. Ama Latin Amerikalısı, Akdenizlisi başka türlü seviyor. İngilizcede değişik bir şair oluyor Neruda. Okyanusun İhtiyar Kadınları, Deniz Kenarındaki Kadınlar’a dönüşüyor. Anglosakson şiir geleneğine göre çevriliyor çünkü. Bu yüzden, “anlatılan”ın öne çıktığı politik şiirleri daha kolay benimseniyor. \n

Lorca’da, Alberti’de olduğu gibi.\n

***\n

Kültür Değişiminin Özeti\n

Bizim çocukluğumuzda berber, “berber”di. Erkeklerin saçlarını, sakallarını keserdi. Kadınların saçlarını kesen, boyayan, “altı ay garantili ondüle” yapan berberler de vardı. Onlara da “kadın berberi” denirdi.\n

Zamanla, “kadın berberi”, “kuaför” oldu. “Berber” ile “kuaför”... Derken “berber” de ortadan yok oldu. Şimdi Anadolu’nun küçük kasabalarındaki berberler bile “erkek kuaförü”.\n

“Berber-kadın berberi”nden “kuaför-erkek kuaförü”ne... Ülkemizdeki kültür değişiminin özeti...