1984 Nisan’ında Hacettepe Üniversitesi Antropoloji Bölümü’nün araştırma görevlisi kadrosu için açtığı sınavı kazandıktan sonra bölüm Başkanı Prof. Bozkurt Güvenç’in karşısına ilk çıktığım günü dün gibi hatırlıyorum.
Bozkurt Hoca beni tebrik etti ve hemen ardından “Bana bugüne kadar, roman, öykü ve şiirler de dâhil olmak üzere okuduğun kitapların ve yazarların bir listesini yap, getir” dedi.
Listeyi hazırlayıp gittim. Hoca, onu dikkatle inceledikten sonra “Ben zaten senin sınav kâğıdından ‘iyi’ okuduğunu anlamıştım” dedi ve devam etti: “Ama yetmez! Sen bu yaz Yaşar Kemal’in “Dağın Öte Yüzü” üçlemesini de [“Ortadirek”, “Yer Demir Gök Bakır”, “Ölmez Otu” romanları] al ve oku!”
Sonra noktaladı:
“Antropoloji orada çünkü…”

***

Bozkurt Hoca buydu! Ve dün olduğu gibi bugün de böyle.
Dönem başında zengin bir okuma listesi eşliğinde dersin tanıtımını yapan bir metnin öğrenciye sunuluşunu ben ilk onunla tecrübe ettim. O yıllarda böyle bir “âdet”, şimdi olduğu gibi yaygınlaşmamıştı. En azından benim mezun olduğum kurumda böyle bir “hoca pratiği” ile tanışmamıştık.
Biz bu pratiğe dört elle sarıldık, kıymetini bilmek için elimizden geleni yaptık.
Ama Pazar günkü yazımda, üniversitelerin Türkiye’de bugün geldiği noktaya binaen söz konusu ettiğim üzere Bozkurt Hoca’nın derste sunduğu okuma listesini elinin tersiyle iterek parasıyla diploma satın almak isteyen öğrenciler de maalesef var bugün!..
Yine de son derece mutluluk ve ümit verici bir nokta olarak kaydetmem gerekir ki yazının yayımlanmasının ardından bir ilgi patlaması oldu ve bu ilginin ağırlık merkezini de o “okuma listesi” oluşturdu.
Genç ve yetişkin okurlar, öğrenciler, öğrencilerim, hep Bozkurt Hoca’nın doktora düzeyinde verdiği “insanbilim” (antropoloji) dersi için sunduğu listeyi edinmek istediler.

***

Hoca’yla konuştuk ve hem genel okur profilini, hem de gazetedeki köşemizin sınırlarını gözeterek onun yaklaşık 50 yıllık yazı emeği içerisinde yer almış kitaplardan özlü bir liste çıkararak paylaşmasının daha uygun olacağı kanaati oluştu.
Bu listede şimdi kitapçı raflarında olan eserler de var, sadece sahaflar veya kütüphanelerde bulabileceğiniz (olmadı, benden temin edebileceğiniz!) kitaplar da var.
Bunların bir kısmı “insanbilim” alanının klasikleri; bir kısmı ise insanlık tarihinin klasikleri… Ama aralarında genel okur ilgisine açık, daha popüler mahiyetli olanlar da mevcut.
Sokrat’ın “Kendini bil!” sözünden istim alan insanbilim alanında, kendini olduğu kadar kendi dışında kalan insanlık hallerini de fark etme, dolayısıyla “daha fazla insan olma” yolunda sakin ve sabırlı bir yolculuk arzu edenlere kuvvetle tavsiye edilir!..
(Yer darlığı nedeniyle sadece yazar ve kitap adı olarak sıralanmıştır.)

***

Adnan Adıvar, “Tarih Boyunca Bilim ve Din”; Hüseyin Atay ve ark., “İslam Gerçeği”; Niyazi Berkes, “Türkiye’de Çağdaşlaşma”; İsmail Beşikçi, “Doğuda Değişim: Göçebe Alikan Aşireti”; Gordon Childe, “Kendini Yaratan İnsan”; Carlo M. Cippola, “Tarih Boyunca Ekonomi ve Nüfus”; Norman Davies, “Avrupa Tarihi”; Emile Durkheim, “Dini Hayatın İlkel Biçimleri”; Benjamin Farrington, “Darwin Gerçeği”; James Frazer, “Altın Dal”; Erich Fromm, “Çağımızın Özgürlük Sorunları”; Umberto Eco, vd., “Zamanların Sonu Üstüne Söyleşiler”; İbn Haldun, “Mukaddime”; Hegel, “Tarih Felsefesi”; Aldous Huxley, “Cesur Yeni Dünya”; Attilâ İlhan, “Hangi Batı”; Çiğdem Kağıtçıbaşı, “İnsan ve İnsanlar”; Suna Kili, “Atatürk Devrimi”; Niccolo Machiavelli, “Siyaset Üzerine Konuşmalar”; Herbert Marcuse, “Tek Boyutlu İnsan”; Şerif Mardin, “Din ve İdeoloji”; Marx-Engels, “Komünist Manifesto”; Montesquieu, “Kanunların Ruhu”; Lewis Henry Morgan, “Eski Toplum”; Desmond Morris, “Çıplak Maymun”; George Orwell, “1984”; Karl Polanyi, “Büyük Dönüşüm”; Carl Sagan, “Milyarlarca ve Milyarlarca: Milenyum Eşiğinde Yaşam ve Ölüm Üzerine Düşünceler”; Muzaffer Sencer, “Osmanlı Toplum Yapısı”; Taner Timur, “Felsefe, Sosyalbilim ve Tarihçi”; Alvin Toffler, “Şok: Gelecek Korkusu”; Mümtaz Turhan, “Kültür Değişmeleri”; Voltaire, “Örf ve Âdetler”; Immanuel Wallerstein, “Bildiğimiz Dünyanın Sonu”; Max Weber, “Sosyoloji Yazıları”; John Zerzan, “Gelecekteki İlkel”.

***

(Benim de çorbada son bir tuzum olsun! Bozkurt Hoca’nın onlarca çalışması arasından başlangıç olarak okunması düşünülebilecek, her daim yeni, 5 temel kitabı: “İnsan ve Kültür” [1972]; “Sosyal Kültürel Değişme” [1976]; “Japon Kültürü” [1980]; “Türk Kimliği” [1993]; “Demokrasi, Din, Devlet” [2015]).