Gazete yönetimince epey bir süre diğer uzmanlık alanım “din-kültür-siyaset” üzerine (seçim-öncesi ve sonrası yazı dizileri, bir ay boyunca süren ramazan sayfası gibi) çalışmalara sevk edilince televizyonlarımızın yaz sezonuna intikal ve intibakım gecikti. Bir süredir açığımı kapatmak için özellikle dizilere “sörf” yapıyorum ama doğrusu çok da şevkle olmuyor bu. Yaz ekranları, “Batı yakasında değişen bir şey yok” dedirtmenin ötesinde bir biteviyelik ve yenilik yoksunluğu içinde görünüyor.
Mesele, hâlâ en çok izlenen noktasındaki dizilerde yeni bir şey çıkmaması da değil sadece. Eskiden aynı klişe yelpazede süregelen ama en azından bu yelpazenin farklı dilimlerinde yer verilebilecek yaz dizileri olurdu. Şimdi böyle bir yelpaze de yok ve mesela “Kiraz Mevsimi”nden “Çilek Kokusu”na, adından başlayan bir benzerlik (hatta “ayniyet”) çağrışım ve titreşimlerine varacak ölçüde aşk, rekabet ve komik-eğlenceli entrikalara dayalı “ergenlik” dizileri var hep. Daha doğrusu ergenlikten yetişkinliğe geçişin “imajinasyonları”, yani hayal gücü tetiklemeleriyle zenginleşmiş “eşiksel” diziler…
Ve bu dizilerin birinden diğerine, adeta bir yemeği farklı soslarla yer gibi kendinizi benzer hikâye akışları içinde bulabiliyorsunuz. Öyle ki bir tanesini bıraktığınız bölümden, hatta o bölümün ortasından başka diziye geçiş yapsanız sanki öncekinin devamını izliyormuş hissine kapılabilirsiniz.
Bu izlenim ve spekülasyonlarımı sektör içinden bazı dostlarımla paylaştım. Onlar arasında dizi kulvarında iddialı bir kanalımızın üst düzey yetkilisi ile yaptığım görüşme, sonra bana ulaştırılan bir araştırma raporuyla hem desteklendi, hem de oldukça çarpıcı bazı verileri önüme koydu.
Yaz sezonunda seyirci beğenisine sunulan, çoğu yerli dizi olmak üzere aralarında yarışma ve realite-şov yarışmaların da yer aldığı 24 programın izlenme performansına ilişkin, sosyo-ekonomik statüden yaş ve cinsiyet kategorilerine kadar netlik sağlayan göstergeler, gerçekten üzerine kafa yormayı gerektirecek mahiyette.
Söz konusu programların hepsini en çok kadınlar izliyor ve bu belki çok yeni bir bulgu değil ama yaş olarak izleyenlerde en çok öne çıkan grup 12-19 aralığı… Dahası bu iki veri, özellikle en çok izlenen programlar olarak yukarıda bir içerik genellemesine gittiğimiz dizilerde daha yüksek oranda kompoze oluyor. Mesela “Çilek Kokusu”, ortalama 5.68 reytinge sahip ve bunun zirvesi de 8.77 ile 12-19 yaş grubunda beliriyor. Yukarıda kaydedildiği üzere tüm diğer programlar gibi bu dizi de tabii ki daha ziyade kadın seyirciye hitap ederken bu cinsiyetin kendi içindeki dağılımda en çok izlendiği grup da 12.82 reytingle 12-19 yaş aralığı. Ayrıca 5-11 yaş grubu kızlar da 7.95 ile ikinci büyük reytingi sunuyor diziye! Demek ki “Çilek Kokusu”, bebeklikten yeni çıkmış kız çocuklarımızdan ergenliğin üst sınırındaki kızlarımıza uzanan bir ölçekte izlenme rekoru kırıyor!..
Yaz sezonunun en çok izlenen programları olan beş yerli dizide de aynı durum söz konusu. Sırasıyla “Kiralık Aşk”, “Güneşin Kızları”, “Çilek Kokusu”, “Adı Mutluluk” ve “Kırgın Çiçekler” bunlar ve 5 reytingin üzerini görebiliyorlar. Bunlar arasında totalde 7.51 ortalama ile zirvedeki “Kiralık Aşk”a da yakından bakalım: 12-19 yaş grubu 10.33’le reytingin en yüksek olduğu dilim. Ve yine 12-19 yaş grubu kadınlarda reyting 15.21’le rekor kırıyor! Bu 648 farklı reyting verisinin olduğu tablodaki en büyük sayısal birim aynı zamanda.
Durum açık değil mi? Türkiye’de televizyonların karşısında en çok 12-19 yaş grubundaki dişi bireyler yer alıyor. Bu, “adölesan” ya da ergenlik dönemine karşılık gelen bir yaş grubu. Yani ekranlarda ergen kızlarımızın rağbet ve iktidarı var. İlgililer bunun önceki yaz sezonlarında bu kadar keskin ve belirgin ortaya çıkmadığını söylüyor ama bu sene böyle olmuş.
Belki yıllardır sunulan ürünlerin sonucunda giderek pekişen bir izleyici eğilim ya da örüntüsü bu; belki de yetişkin izleyicinin yazları hepten ekrandan koptuğu kanı ya da sanısı ile bağlantılı bir içerik şekillenmesi ve yerleşikleşmesi söz konusu… Bunu tartışmak gerekiyor.
Tabii yazları yetişkinlerin televizyon izleyeceği saatlerde ergen kızlara, hatta 5-10 yaş grubu kız çocuklarına hitap ediyor olma gerçeği karşısında da program yaparken, içerik oluştururken pedagogları, çocuk psikologlarını yanımızdan eksik etmemek de!..